«Анализ способов образования единственного и множественного числа в английском и в башкирском языках» - Дипломная работа

Содержание

ВВВЕДЕНИЕ.3

ГЛАВА I. История изучения единственного и множественного числа в английском и тюркских языках.7

ГЛАВА II. Категория числа имен существительных в башкирском языке в сопоставлении с английским языком.22

2.1 Категория числа в башкирском и английском языках.22

2.2 Формы выражения единственного и множественного числа существительных.47

ГЛАВА III.Сопоставительное сравнение множественного и единственного числа в школе.51

3.1 Сопоставительное изучение единственного числа на уроках башкирского и английского языков.51

3.2 Сопоставительное изучение множественного числа на уроках башкирского и английского языков.58

ЗАКЛЮЧЕНИЕ.67

БИБЛИОГРАФИЯ.70

Введение

В последние десятилетия заметно усилился интерес к сопоставительному исследованию различных языков, что обусловлено стремлением выявить общие тенденции развития языков как способа отображения мира, средства общения и показать уникальность и национальное своеобразие каждого из них.

Количество - одна из наиболее важных категорий человеческого сознания и поэтому естественно, что изучение языковых средств выражения количественности является актуальной проблемой лингвистики. Вся языковая сфера, относящаяся к разным уровням языка, связанная семантико-функциональной общностью количества, составляет комплекс средств выражения количественности: аффиксы принадлежности, сказуемости, формы совместности- взаимности действия, кратности действия, числительные, нумеративы, местоимения-числительные, количественные наречия, перечисления, повторы и т.д. Башкирский язык характеризуется довольно широким спектром средств выражения количества. Одним из основных средств выражения количества выступает категория числа. Было бы актуально изучить данную категорию с позиции разноструктурных языков и найти схожие и отличительные черты.

Число является обязательным атрибутом или спутником значения предметности, поэтому оно сопутствует категориальному значению существительных. Существительные, таким образом, выступают доминантной частью речи выражения количественных отношений реальной действительности в рамках категории числа.

Изучение критических работ и исследований по теории изучения множественного и единственного числа в башкирском и английском языках позволило установить недостаточную степень изученности данной темы в сопоставительном аспекте. В этом состоит актуальность данного исследования, позволяющего впервые провести сравнительно-типологический анализ способов и форм образования множественного и единственного числа в башкирском и английском языках, осветить некоторые особенности, не попавших в поле зрения исследователей или получивших недостаточную разработку.

При анализе мы основывались на монографиях таких ученых, как Аракин В.Д., Арутюнова Н.Д., Виноградов В.В., Гак В.Г., Кубрякова, Н.К. Дмитриев, Дж. Киекбаев, К.З. Закирьянов, М.В. Зайнуллина, Э.Ф. Сафиной и др.

Объект исследования – особенности категории числа в башкирском и английском языках.

Предмет исследования – способы и виды образования множественного и единственного числа в обоих языках.

Целью выпускной квадификационной работы является рассмотрение способов образования единственного и множественного числа в английском и в башкирском языках. Нахождение и анализ схожих и отличительных черт. Тем самым выявить и отразить общие черты, как в языке, так и в культуре двух языков.

В исследовании поставлены следующие задачи:

- обзор истории изучения единственного и множественного числа в английском и тюркских языках;

- выявление особенностей категории числа в башкирском и английском языках в сопоставительном аспекте;

- анализ форм выражения единственного и множественного числа существительных в башкирском и английском языках;

- сопоставительное изучение единственного числа на уроках башкирского и английского языков;

- сопоставительное изучение множественного числа на уроках башкирского и английского языков.

Научная новизна работы состоит в том, что в исследовании проводится комплексный анализ категории числа в обоих языках. Исследованы их специфические характеристики.

Теоретическая и практическая значимость исследования заключаются в том, что строй основного изучаемого языка открывает новые качества и взгляды при взгляде на него с точки зрения разноструктурных языков, чем отдаленнее сопоставляемые языки, тем больше вероятности приблизиться к глубинным лингвистическим категориям.

Материалы и обобщения, содержащиеся в исследовательской работе, могут быть полезны для подготовки аналитических сообщений, докладов и использоваться в процессе преподавания в общих и высших образовательных учреждениях Республики Башкортостан.

В выпуцскной квалификационной работе использованы сравнительно-сопоставительный, описательный методы исследования.

Структура научной работы. Во введении раскрывается актуальность, определяется степень научной разработки темы, объект, предмет, цель, задачи и методы исследования, обосновывается теоретическую и практическую значимость работы.

Первая глава посвящена изучению истории изучения единственного и множественного числа в английском и тюркских языках

Во второй главе были проанализированы особенности категории числа имен существительных в башкирском языке в сопоставлении с английским языком.

В третьей главе рассматривается сопоставительный анализ множественного и единственного числа в школе.

В заключении подводятся итоги исследования, формируются окончательные выводы по рассматриваемой теме.

Выдержка из текста работы

ГЛАВА II. Категория числа имен существительных в башкирском языке в сопоставлении с английским языком

2.1 Категория числа в башкирском и английском языках

Төрки тел ғилемендә һан категорияһын тикшереү нигеҙҙә уның боронғо тамырҙарын өйрәнеү һәм тарихи ҡомартҡылар нигеҙендә һан формаларының үҫешен күҙәтеү аша барҙы.

Башҡорт теленең һан категорияһының формалары боронғо Орхон-Енисей яҙмаларында уҡ сағыла. Белеүебеҙсә, оҙайлы дәүер төрки халыҡтары өсөн уртаҡ тел йәшәгән. Боронғо телдә айырыуса һан категорияһының күплек формалары йыш сағылыш таба. Улар берлек формаларынан айырмалы рәүештә боронғо төрки телдә мөһим урын тота.

Башҡорт әҙәби телендә күплек күрһәткесе, тамыр йәки нигеҙ һүҙҙең ниндәй өнгә бөтөүенә ҡарап, -лар, -лар; -дар, -дәр; -ҙар, -ҙәр; -тар, -тәр варианттарында йөрөй. Шул уҡ күплек ялғауы ҡайһы бер төрки телдәрҙә тағы ла күберәк фонетик тәрҙәрҙә осрай. Мәҫәлән, якут телендә ул ялғауҙарҙың 16 төрө бар. Төрки тел белемендә был аффиксты, ғәҙәттә, -лар тип кенә йөрөтәләр. Көньяҡ терки телдәрҙә уның тик ҡалын һәм нәҙек варианттары ғына йәрөй. Шуғалыр, бәлки, тюркологияла күплек күрһәткесе тураһында һүҙ сыҡһа, -лар аффиксы тураһында ғына бара.

-Лар аффиксын бер төркөм телселәр үҙаллы һүҙҙән барлыҡҡа килгән тип раҫламаҡсылар. Ундай ҡараштың башында Г. И. Рамстедт тора [Рамстедт, 1957: 27].

Икенселәре -лар аффиксын ҡатмарлы аффикс тип иҫәпләйҙәр һәм уны боронғо күплек йәки йыйыу -л һәм -р күрһәткестәренең ҡушылыуынан яһалған тип раҫлайҙар [Серебренников, 1970: 51; Кононов, 1969: 74]. Н. Поппе алтай телдәрендәге күплек аффиксының йыш комбинациялы булыуын күрһәтә. Әйтергә кәрәк, һуңғы гипотеза дөреҫлөккә яҡын тора һәм өмөтлөрәк. Был гипотеза терки телдәрҙең һәм алтай ғаиләһенә ингән башҡа телдәрҙең факттары менән дөрөҫләнә.

Күп кенә төрки телдәрҙә һәм уларҙың диалекттәрендә -лар һан аффиксы бер генә элементлы ялғау менән дә алмаштырыла. Мәҫәлән, себер татарҙарының телендә хәбәр һөйкәлешенең шаһитлы үткән заманы ике формала параллель ҡулланыла: алдың-ыз һәм алдың-нар (-нар -лар ялғауынын, фонетик варианты ғына). Ҡырғыҙ телендә 2-се зат алмашының күплеге бер нисә вариантта була.

А. Ализаде -з элементы борон -лар, -ләр аффиксының семантик эквиваленты булып йөрөгәнлеген, был үҙенсәлек бигерәк тә ҡылымдың бойороҡ һөйкәлешенең күплектәге 2-се затында асыҡ күренеүен, билинләр формаһында -ләр тулыһы менән билин-из тибындағы һүҙҙең -из аффиксына тап килеүен туранан-тура күрһәтә [Ализаде, 1966: 19]. Н. К. Дмитриев, -ыз ялғауының -лар, -ләр аффиксынә тигеҙ булыуын раҫлаған. Ул был һығымтаны төрөк телендәге бойороҡ һөйкәлешендәге алың-ыз «алығыҙ» ҡылымына ҡаҙаҡ һәм үзбәк телдәрендәге алың-дар һәм олиң-лар формаларының тап килеүенә нигеҙләнеп әйткән. -з күрһәткесенең иң боронғо замандарҙан уҡ күплек аффиксы икәнлеген иҫбат ителгән тип ҡарарға була. В. Котвич ул хаҡта, «иң боронғо ҡомартҡыларҙы — орхон яҙмаларын тикшереү хәҙерге берҙән-бер күплек ялғауы булғанлығын, һирәгерәк ҡулланылғанын күрһәтә; уның менән бер ҡатарҙан -т, -з; -аң-әң, -ғун, -гүн аффикстәре лә файҙаланылған» [Дмитриев, 1956: 66-68; Котвич, 1962: 326].

Монгол телдәрендәге хәҙерге күп кенә аффикстарҙың ҡасандыр ябай булған ике ялғауҙың бергә ҡушылыуынан барлыҡҡа килгән формативтәр булған. Ҡушылған аффикстар бер үк аффикстарҙың ойошоуынан, ҡабатланыуынан түгел, ә бер үк мәғәнәне биреүсе ике вариант аффикстан тороуы мөмкин; мәҫәлән, күплектә торған аханарнууд «ағайҙар», ноха-сууд «эттәр» һүҙҙәрендә -нарнууд аффиксы синонимик йәки вариантлы -нар+-нууд, ә -сууд , с-+-ууд ялғауҙарынан ойошоп яһалған [Бертагиев, 1969: 54].

Монгол телдәрендә -дууд кеүек күплек ялғауы ла бар. Был аффикста ике -д элементы уу оҙон һуҙынҡыһы аша бер-береһенә өҫтәлеп килгән.

Күплектең ҡатмарлы аффиксы тунгус-маньчжур телдәрендә лә бар. Мәҫәлән, эвенк телендә «күплек формаһының -сал, -сэл, -сол аффиксы ғәҙәттәге -р ялғауы менән параллель ҡулланыла. Мәҫәлән, берлектәге орон «йорт боланы» күплектә орорсоросал, берлектәге мурин «ат» күплектә мурир//мурисал». Шуға оҡшаш хәлде негидаль телендә лә күҙәтәбеҙ: унда -сал, -сэл, -сол күплек аффиксы ғәҙәттәге -л формалы күплек аффиксы менән параллель ҡулланыла ала: зо: “өй”.

Шулай итеп, монгол һәм тунгус-маньчжур телдәрендә лә төрки телдәрҙәге билин-из//билин-ләр формаларын хәтерләткән күплек формаһындағы һүҙҙәр бар. Тимәк, ул телдәрҙә лә боронғо күплек күрһәткестәренән ҡушылып яһалған яңы ҡатмарлы комплекс беренсел ябай аффикс менән семантик яҡтан бәрәбәр һәм бер-береһен алмаштыра алалар. Шунан сығып, хәҙерге эвенк һәм негидаль телдәрендәге -сал ялғауы (комплексы) составында күплектең ике күрһәткесе бар: -с һәм -л. Был гипотеза файҙаһына шул уҡ алтай телдәренең факттары ла күрһәтеп тора [Рамстедт, 1957: 57].

Эвенк һәм негидаль телдәрендәге -сал ҡатмарлы аффикс икәнлеген, уның, атап әйткәндә, күплектең ике күрһәткесенән ялғанып үҫеүен хәҙерге маньчжур телендә әле лә беренсел элементтан торған -са -сә // -со // -си ялғауҙарының актив ҡулланылыуы һәм уларҙың күплек мәғәнәһен юғалтмауы күрһәтеп тора [Пашков, 1963: 19-20].

Шул рәүешле, барлыҡ алтай телдәрендә күплек күрһәткесенең шул уҡ мәғәнәлә булған боронғо ябай аффикстәрҙың контаминация юлы (бер-береһенә үрелеү) менән яһалыуын күрәбеҙ.

Төрки телдәрҙең аффикстарында ике тартынҡы йәнәш килә алмай. Тикшеренеүҙәр шуны күрһәтә: алтай телдәрендә киң һәм тар һуҙынҡылар фонетик функция үтәп кенә ҡалмайҙар, ә грамматик сара булып та сығыш яһайҙар: киң һуҙынҡылар — күплекте, пространствоны, тар һуҙынҡылар күберәк берлекте белдерәләр.

Монгол телдәрендәге тар һәм киң һуҙынҡыларҙын, сиратлашыуы һандар араһында ла бар: долон «ете» — далан «етмеш».

Төрки телдәрҙә алмаштарҙың күплек формаһы яһалышында эске флексия ҡатнашмай, ә берлектәге алмаш нигеҙенә күплектең боронғо күрһәткесе -з (г), ҡайһы бер телдәрҙә яңы ҡатмарлы ялғау -лар-ләр ҡушыла. Мәҫәлән, боронғо төрки би «мин» — би-з «беҙ», си «һин» — си-з «һеҙ», о «ул» — о-лар-лар «улар». Шулай ҙа эске флексия төрки телдәрҙә лә алмаштарҙың күплек формаһы яһалышында күренә: башҡорт һәм татар телдәрендә ул — алар. Төрөкмән һәм ҡумыҡ телдәрендә шу алмашы яҡын предметты, шо алыҫыраҡ предметте күрһәтеү өсөн ҡулланыла.

Ошо уңай менән Ж. Ғ. Киекбаев: «һөйләүсегә яҡын һәм таныш булған күренештәр, предметтәр билдәлелек планында, ә таныш булмаған, алыҫта ятҡан һәм күп һанлы булған предметтар, күренештәр билдәһеҙлек планында ҡабул ителгән», — тип яҙған [Кейекбаев, 2002: 16]. Күплек идеяһы билдәһеҙлек төшөнсәһе менән тығыҙ бәйләнгән, сөнки күплек формалары билдәһеҙ һанды күрһәтәләр: ат-лар һүҙе, мәҫәлән, аттарҙың билдәһеҙ һанын — икенән башлап билдәһеҙ әллә күпмегә тиклемде белдерә.

Алтай телдәрендә күплек һәм билдәһеҙлек төшөнсәләренең үҙ-ара тығыҙ бәйләнеше формаль грамматик планда ла сағыла. Мәҫәлән, Кенсығыш Төркөстандағы X—XIII быуаттарға ҡараған текстарҙың телендә һөйкәлеүҙең беренсе өлөшө күплектә төп килеш формаһында сағылған. Мәҫәлән, тағлар суғы аҡынды «тауҙар һыуы аҡтылар». Эвенк телендә күплектәге тура тултырыусы, ғәҙәттә, балтик буйы фин телдәрендәге кеүек, билдәһеҙ төшөм килештә тора.

Шулай итеп, төрки телдәрҙә киң һуҙынҡылар күплек һәм билдәһеҙлек күрһәткесе булараҡ сығыш яһайҙар, улар күплек аффикстарын барлыҡҡа килтереүҙә актив ҡатнашалар. Тар һуҙынҡылар берлектең һәм билдәлелектең күрһәткестәре булып йөрөйҙәр. Әйтелгәндәрҙән сығып, ни өсөн башҡорт һәм башҡа төрки телдәрҙә күплектә һәм пространство килештәренең ялғауҙарында ирен гармонияһы боҙолғанлығын аңлатып була: бесән уның болононоҡо, боҙоҡлоғо — болон-дар, боҙоҡ-тар. Әгәр ҙә һуңғы миҫалдарҙа ирен гармонияһы һаҡланһа, улар күплек идеяһын сағылдыра алмаҫтар ине, сөнки башҡорт телендә о, ө тар һуҙынҡыларға ҡарай һәм тик билдәлелекте генә күрһәтә ала. Пространство килештәре лә билдәһеҙлек төшөнсәһе менән бәйләнгән, улар билдәле араны ғына белдермәй, ә киң пространствоны күҙ алдында тоталар. Күп кенә төрки телдәрҙә зат алмаштары төбәү-йүнәлеш килештә үҙҙәренең фонетик йөҙөн үҙгәртәләр.

Киң һуҙынҡылар, билдәһеҙлек ялғауы булып, билдәһеҙ семантикалы ҡылым формаларының яһалышында ла ҡатнаша. Мәҫәлән, азербайжан телендә хәҙерге заман хәбәр һөйкәлеше ҡылымы тар -ы-, -е-; -у-, -ү- һуҙынҡылы аффикстар ҡушылып яһала: алыр «ала», гәлир «килә». Киләсәк заман формаһындағы ҡылым киң -а-, -ә- һуҙынҡылы аффикстар менән барлыҡҡа ки-лә: алар «алыр», гэләр «килер». Әйтелгән күренеш билдәлелек һәм билдәһеҙлек теорияһы ерлегенән ҡарағанда бик законлыҡлы, сөнки ҡылымдың киләсәк заманы билдәһеҙлек төшөнсәһе менән бәйләнгән, үҙенең асылы менән реаль булмаған хәрәкәтте сағылдыра. Нуғай, башҡорт, татар һәм башҡа телдәрҙә ҡылымдың киләсәк заманы бер ни тиклем икенсерәк, ләкин оҡшаш юл менән барлыҡҡа килгән: хәҙерге заман ҡылым нигеҙенә билдәһеҙлек күрһәткесе ролен үтәгән боронғо күплек аффиксы өҫтәлгән. Мәҫәлән, нуғ. бар — бар-ар; тат. чакыр, кил — чакыр-ар, кил-әр; башҡ. саҡыр, кил — саҡыр-ар, кил-әр. Ҡылымдарҙың киләсәк заман формаһының башҡорт, нуғай, татар телдәрендә шун-дай юл менән яһалыуы хәҙерге заман ҡылымдарҙың нигеҙе башланғыста киң һуҙынҡылы булыуы менән аңлатылалыр.

Дөйөм алғанда, төрки телдәрҙә һан категорияһын өйрәнеү тарихы уның сығанаҡтарын һәм һан формаларының фонетик, морфологик һәм синтаксик пландағы үҫешен ҡарау йүнәлешендә бара.

Башҡорт телендә һан кптегорияһын өйрәнеү нигеҙҙәре Ж.Ғ. Кейекбаев тарафынан һалынды. Уның хеҙмәттәрендә һалынған башланғыстар Н.Х. Ишбулатов, М.В. Зәйнуллин, Э.Ф. Ишбирҙин, Э.Ф. Рәхимова хеҙмәттәрендә дауам ителде.

Ғөмүмән, байтаҡ тюркологтарҙың хеҙмәттәрендә һан категорияһының башҡорт телендәге формаларының үҫеше ҡарала. Шул уҡ ваҡытта уларҙа әйтелгән фекерҙәр башҡорт тел ғилеменең морфология буйынса фундаменталь хеҙмәттәрендә лә файҙаланыла.

Тюркологияла һәм башҡорт тел ғилемендә шарт һөйкәлешендәге ҡылымдарҙың реаль булмаған, үтәлеүе-билдәһеҙ булған хәрәкәтте сағылдыра тип һанала. Уларҙың яһалышында ла аффикстәрҙың составында билдәһеҙлек күрһәткесе -а-, -ә- киң һуҙынҡылары ныҡлы урын алған. Ирен гармонияһы көслө үҫеш алған телдәрҙә лә ялғауҙарҙа киң һуҙынҡылар эҙмә-эҙлекле сығыш яһай. Мәҫәлән, башҡ. тотто, тотошто, тотоштоң Һ. б., ләкин тот-һа. Ирен һуҙынҡылары гармонияһының тәьҫирендә тотһо булырға тейеш һымаҡ, әммә башҡорт телендәге -о- ҡыҫҡа һәм тар өндәр инә.

Шулай итеп, юашҡорт телендәге -лар, -ләр аффикстәрының составындағы -а-(-ә-) һуҙынҡыларын тартынҡыларҙы аралап тороусы ябай өн тип кенә ҡарарға ярамай, ә төрки телдәрҙәге ҡатмарлы аффикстарҙың яһалышы тарихында билдәле бер грамматик функция үтәүсе элемент тә тип уйларға кәрәк.

Заключение

Выпускная квалификационная рбота посвящена сопоставительному изучению категории числа в английском и башкирском языках.

В первой главе мы рассмотрели историю изучения категории числа в английской, тюркской и башкирской лингвистике. Исследователи английского языка неоднократно обращались к категории числа в современном английском языке. В трудах В.Д. Аракина, М.С. Бархударва, М.И. Перельмана, Е.И. Букреева, Н.В. Колесника и других ученых систематически изучались формы единственного и множественного числа английского языка а также способы их образования. В тюркологии к данной теме обращались Н.А. Баскаков, Н.К. Дмитриев, Дж.Г. Киекбаев, А.Н. Кононов и другие лнгвисты. В башкирском языкознании категория числа рассматривается в трудах А.М. Азнабаева, А.А. Юлдашева, М.В. Зайнуллина, Э.Ф. Сафиной.

Во второй главе была изучена категория числа в английском и башкирском языках также представлен сопоставитлельный анализ форм единственного и множественного числа в исследуемых языках.

В английском языке два числа: единственное и множественное. Единственное число, как и в башкирском языке образуется нулевым аффиксом. Множественное число образуется путем прибавления окончаний -s или -es. Окончание -es добавляется в том случае, если существительные оканчиваются на буквы -s, -ss, -x, -sh, -ch, tsh,-o. Гапример pen-pens, bus-buses, photo-photos. У существительных, оканчивающихся на -у с предшествующим согласным, во множественном числе буква меняется на I: city-cities, country-countries.

В башкирском языке единственное числоимен существительныхтожеобразуется путем прибавления нулевой флексии. Множественное число выражается древним аффиксом -лар/-ләр и его фонетическими вариантами. Выбор каждого из окончаний зависит от гласных — твердые ониили нет, и от последней буквы существительного.

Формы образования единственного и множественного числа английскго и башкирского языков характеризуется рядом как общих черт, так и различий. Для обоих языков характерен морфологиеский способ образования множественного числа путем прибавления аффикса –s, -es и лар/-ләр. Морфологический способ выражения множественности является общим для каждого из сравниваемых языков. Он является основным способом, а аффиксальные морфемы мн. числа относятся к центральным единицам типологических средств выражения данного категориального понятия. В английском языке есть определенные и неопределенные артикли the, a, an, первый из них употребляется как с единственным числом, так и множественным, а второй – только с единственным числом. В башкирском языке нет артиклей.

В третьей главе мы представили методику сопоставительного изучения категории числа английского и башкирского языков в средней общеобразовательной школе.

В основу обучения категории числа английского и башкирского языков нами положен сознательно-сопоставительный подход обучения, предполагающий одновременное овладение данными грамматическими категориями (путем осознания грамматических особенностей) и путем выполнения серии специальных упражнений.

При разработке упражнений сопоставительному изучению единственного и множественного числа имен существительных мы поэтапно формировали у школьников навыки употребления категории числа в речи. Обучение грамматической категории числа тесно связана с умениями определять способ образования словоформ в обоих языках. В предложенной нами методике сопоставительного изучения категории числа были учтены морфологические и синтаксические особенности башкирских и английских существительных, возможности аффиксального и безаффиксального выражения семантики количества. Разработка упражнений и уроков показало, что сопоставительное изучение категории числа русского ибашкирского языков вырабатывает у школьников навыки сознательного языкового анализа, способствует сознательному пониманию законов разных лингвистических явлений. Для английской и башкирской речи учащихся эффективность сопоставительного изучения категории числа имен существительных трудно переоценить.

Таким обращом сопоставительное изучение категории числа английского и башкирского языков предсавляет большой интерес для современной лингвистической науки. Разработка данно темы поможет в будущем развитию языковых контактов, разработке методических конепций и учебников сопоставительного плана.

Список литературы

1. Азнабаев А.М., Псянчин В.Ш. Историческая грамматика башкирского языка. -Уфа: Китап, 1983. - 244 с.

2. Адмони В.Г. Грамматический строй как система построения и общая теория грамматики / Отв. ред. В.М. Павлов. – Л.: Наука, Ленинградск. отд-ние, 1988. – 239с.

3. Адмони В.Г. Основы теории грамматики. – М.- Л.: Наука, 1964. – 105с.

4. Аракин В.Д. Сравнительная типология английского и русского языков. – 2-е изд. - М.: Просвещение, 1989. - 254с.

5. Бархударов М.С. Грамматика английского языка. - М.: Наука, 2000. - 256 с.

6. Баскаков Н.А.Тюркские языки. - М.: Наука, 2002. - 357 с.

7. Басманова А.Г. Именные грамматические категории в современном французском языке. - М.: АСТ-Пресс, 2000. - 189 с.

8. Берман И.С. Грамматика английского языка. - М.6 Просвещение, 1988. - 257 с.

9. Беляева М.А. Грамматика английскогоязыка. - М.6 Наука, 1992. - 259 с.

10. Буранов Д.И. Сравнительная типология английского и тюркских языков. - М.: Высшая школа, 1983. - 267 с.

11. Буслаев Ф.И. Историческая грамматика русского языка. - М.: МГУ, 1999. - 312 с.

12. Виноградов В.В. Русккий язык6 грамматическое учение ослове. - М.-Л., 1995. - 211 с.

13. Воронцова Г.Н. Очерки пограмматике английского языка. - М.: Наука, 1995. - 330 с.

14. Гарипов Т.М. Башкирское именное слообразование. - Уфа: Китап, 1978. - 152 с.

15. Грамматика современного башкирского литературного языка. Под ред. А.А. Юлдашева. - М.: Наука, 1981. - 495 с.

16. Гуламов Т.Т. Категория числа в узбекском языке. - Ташкент, 1975. - 147 с.

17. Гусейнов Р.И. К существу грамматического значения числа (на материале древнеанглийских существительных). - М.: Наука, 1999. - 205 с.

18. Дмитриев Н.К. Строй тюркских языков. - М.: Просвещение, 1975. - 211 с.

19. Дмитриев Н.К. Грамматика башкирскогоязыка. - Уфа: Китап, 2010. - 305 с.

20. Долгина Е.А. Краткая грамматика английского языка. - М.: Академия, 2000. - 258 с.

21. Зәйнуллин М.В. Хәҙерге башҡорт теленең морфологияһы. - Өфө: БДУ, 2002. - 354 бит.

22. Иванова И.П., Бурлакова В.В., Адмони А.Г. Теоретическая грамматика английского языка. - М.: МГУ, 1981. - 189 с.

23. Ильин Б.А. Строй современного английского языка. - Спб, 2000. - 214 с.

24. Ишбаев Ҡ.Р. Бшҡорт теленең һүҙьяһалышы. - Өфө: Китап, 1994. - 284 бит.

25. Камалова З.Т. Категория лица, числа и притяжательности в татарском языке в сопоставлении с английским и немецким языками : автореферат дис. кандидата филологических наук . - Казань,2010. - 247 с.

26. Карцевский С. Об ассиметрическом дуализме языкового знака. - М.: Наука, 2001. - 36 с.

27. Киекбаев Дж.Г. Введениев Урало-Алтайское языкознание. - Уфа6 БГУ, 1978. - 124 с.

28. Колесник Н.В. Категория числа как отражение когнитивной картины мира: на материале слов money и деньги в английском и русском языках: дисс. Канд. Филол. Наук. - М., 2003. - 133 с.

29. Колшанский Г.В. Объективная картина мира в познании и языке. – М.: Наука, 1990. – 107 с.

30. Кононов А.Н. Грамматика современного турцкого литературного языка. - М.: Наука, 1990. - 258 с.

31. Кубрякова Е.С. Части речи в грамматическом освещении. - М: Наука, 1978. - 271 с.

32. Перельман М.М. Категория числа существительного в современном английском языке . - М.; Наука, 1985. - 254 с.

33. Плоткин В.Я. Строй английского языка. - М.: Высшая школа, 1989. - 239с.

34. Плоткин В.Я. Грамматические системы в английском языке. - Кишинев, 1989.

35. Резник Р.В., Сорокина Т.С. Грамматика английского языка. - М.: МГУ, 1994. - 310 с.

36. Смирницкий А.И. Морфология английского языка. - М.6 Наука, 2001. - 258 с.

37. Сафина Э.Ф. Категория числа в русском и башкирском языках: дисс. канд.филол. наук. - Уфа; БГПУ, 2000. - 241 с.

38. Темирханова З.И. Категория множественного числа в английском и кумыкском языках. - Махачкала, 1999. - 236 с.

39. Фаттахова Р.Ф. Категория числа в современном татарском литературном языке. - Казань, 2002. - 247 с.

40. Штелинг Д.А. О неоднородности грамматических категорий. - М.: Наука, 1995. - 274 с.

41. Blokh M.Y. A Course in Theoretical English Grammar. - 3-rd ed., rev. - M: Vysshaya Shkola, 2000. – 381 p.

42. Lock G. Functional English Grammar. – Cambridge: Cambridge University Press, 1996. – 296 p.

43. Sweet H. A New English Grammar: Logical and Historical. - Part I. Introduction, Phonology and Accidence. – Oxford: Clarendon Press, 1990. – 499 p.

44. Sweet H. A New English Grammar: Logical and Historical. - Part II. Syntax. – Oxford: Clarendon Press, 1995. – 136 p.

II

45. Букреева Е.И. Грамматическая категория числа в современных английском и русском языках // Категория количества в современных европейских языках / Отв. ред. В.В. Акуленко. – Киев: Наукова думка, 1990. – С. 55-105.

46. Реформатский А.А. Число и грамматика//Вопросы грамматики. Сборник статей. - М.6 Наука, 1998. - С. 87-89.

47. Рифтин А.П. Из истории множественного числа//Вестник Санкт-Петербургского государственного университета. Вып. 10. №69, 1981. - С. 125-126.

48. Соболева П.А. Множественное словобразовательное и множественное словоизменительное: иерархия значений//Переводная и учебная лексикография. - М.: Просвещение, 1979. - С. 149-156.

49. Щербак А.М. Формы числа в тюркских языках//Вопросы языкознания. - М.: Наука, 1970. - С. 141-157.

50. Гузев В.Г., Насилов Д.М. Число имен существительных в тюркских языках//Вопросы языкознания. - 1975. - №3. - С. 210-215.