У нас можно недорого заказать курсовую, контрольную, реферат или диплом

«Художественный образ в рассказах тансулпан гариповой, его изучение во внеклассных мероприятиях» - Дипломная работа
- 45 страниц(ы)
Содержание
Введение
Выдержка из текста работы
Заключение
Список литературы

Автор: navip
Содержание
ИНЕШ.3
I БҮЛЕК ӘҘИБӘ ИЖАДЫНЫҢ ШИШМӘ БАШЫ.9
1.1. “Ҡәҙриә” хикәйәһендәге Ҡәҙриә образының художестволы эшләнеше.
1.2. “Еҫлегөл” әҫәрендә әхлаҡ проблемаһы.
1.3. “Ҡыҙыл башмаҡтар” хикәйәһендә ҡатын-ҡыҙ яҙмышы.
II БҮЛЕК ЯҘМЫШ ҺӘМ МӨХӘББӘТ ПРОБЛЕМАҺЫ.
2.1. “Ялан сейәһе” хикәйәһендә түҙемлек, сабырлыҡ һәм яҙмыш проблемаһы.
2.2. “ Айлы төн” әҫәрендә татыулыҡ, матурлыҡ һәм мөхәббәт проблемаһы.
2.3. “ Күгәрсен йыры” хикәйәһендә ғаилә проблемаһы.
III БҮЛЕК Т. ҒАРИПОВА ӘҪӘРҘӘРЕНДӘ ТӘРБИӘ МӘСЬӘЛӘҺЕ.
3.1. Т. Ғарипова хикәйәләрен мәктәптә өйрәнеү методикаһы.
3.2. Т. Ғарипова хикәйәләрендәге күркәм образдарҙы төрлө мәктәп сараларында ҡулланыу.
ЙОМҒАҠЛАУ.
ҠУЛЛАНЫЛҒАН ӘҘӘБИӘТ.
Введение
Донъя әҙәбиәтендә һәм сәнғәтендә күренекле исемдәр бик күп. Улар үҙҙәренең йондоҙло ижад юлы менән ҡәҙерле китап кәштәләрендә генә түгел, ә күңелдәрҙә лә урын алған. Ғалим Ғ.Хөсәйеновтың “Яҙыусы кешегә, иң беренсе сиратта, ысын шәхес булырға кәрәктер, моғайын. Ә шәхес иһә һәр кем үҙен һәм кешеләрҙе танып белеүҙән, донъяны үҙ аҡылы менән аңлауҙан һәм баһалауҙан башлан”, − тигән юлдары менән килешмәй булмай. Сөнки яҙыусы халыҡ күңеленә уҡыу йорттары бөтөп кенә түгел, ә тормош мәктәбен үтеп килә. М.Горький ижад, тормош юлдарын юҡҡа ғына “Минең университеттарым” тип атамағандыр.
Әлбиттә, ижад кешеһенең нисек үҫешен, камиллашыуын күҙәтеү ҡыҙыҡлы. Ул нисек, ниндәй юлдар менән киң эрудициялы, юғары культуралы шәхес булып өлгөрҙө икән? Ошо мәлдә беҙ, мәҫәлән, яҙыусының әҫәрҙәренә генә ҡайтып ҡалһаҡ, автор шәхесе тураһында ғына һүҙ йөрөтөргә теләһәк, моғайын, дөрөҫ булмаҫ. Сөнки ни тиклем генә яҙыусы үҙе кисергәнен, күргәнен яҙа тиһәләр ҙә, кешенең рухи донъяһын, уй-кисерештәрен, донъяға ҡарашын асып биреү өсөн был ғына аҙ. Юҡҡа ғынамы ни элек-электән күренекле шәхестәрҙең эске донъяһын асыу, үҫеү юлын өйрәнеү маҡсаты менән, уларҙың шәхси хаттарына, көндәлектәренә, үҙҙәре өсөн генә тип яҙылған ижад емештәренә айырыуса ҙур иғтибар бирелә.
Минең диплом эшемдә һүҙ алып барыласаҡ башҡорт яҙыусыһы ла ана шундай ҙур шәхестәрҙең береһе. Уның ижады хаҡында күренекле башҡорт тәнҡитселәре лә, яҙыусы-шағирҙары ла бик күп йылы һүҙҙәр әйтте, әйтә. Әҙибәне күреп белеүселәр, ижадын яҡын итеүселәр үҙҙәренең яҡты хәтирәләре менән уртаҡлаша. Халыҡсан образлылығы һәм һөйләү теленә нигеҙләнгән стилистикаһы менән үҙенең бөтә рухы халыҡҡа яҡын булыуы менән дә айырылып торған әҫәрҙәрҙең авторы – драматург, Салауат Юлаев исемендәге дәүләт премияһы лауреаты Таңсулпан Ғарипова. Ул нәфис һүҙ майҙанына йоғонтолораҡ әҙиптәрҙең итәк салғыйына йәбешеп-тотоноп килеп инмәне. Әҙибәнең ундай таянысы юҡ, әммә тәрән мәғәнәле әҫәрҙәре бар. Ана шул ғәмәлдәр, ялҡынлы ижад емештәре – уның илаһи фәрештәләре. Күркәм һүҙ – изге һүҙ. Изгелек төшөнсәһендә иң беренсе сиратта яҙыусының кешелек, шәхес сифаттары ята. Яҙыусы башҡаларға ҡарағанда икеләтә, өсләтә кешелекле булырға мәжбүр. Әгәр шулай түгел икән, яҙыусы яҙмышын үҙ иңеңдә йөрөтөүҙән ни фәтүә?
“Ҙур талант эйәһе, нәфис һүҙ оҫтаһы Таңсулпан Ғарипованың яҙмышы ла әҙәби мөхиттә еңелдән булманы. Ул проза яланына кемдеңдер шәфҡәтле фатихаһы менән түгел, ә үҙенең тәрән мәғәнәле, фәһемле әҫәрҙәре менән килеп инде. Кеше психологияһын, эске донъяһын, рухиәтен юғары кимәлдә күрә, аңлай белеүсе әҙибә ул. Кеше яҙмышын үҙ яҙмышы кеүек ҡабул итә, кеше ғәмен үҙенекеләй күрә, тәрән кисерә лә белеүсе яҙыусы. Булыр бала биләүҙән, тигәндәй, Таңсулпан аҙ һүҙле, ҙур йөкмәткеле, киң мәғәнәле хикәйәләре менән уҡыусы күңелен яуланы. Күп яҙыусыларҙың хикәйәләрен уҡығаным бар, әммә Таңсулпан донъяһы бөтөнләй үҙенсәлекле. Уны, әйтәйек, образлылыҡ көслө һ.б. тип, бер һүҙ менән генә аңлатып та булмай. Уның әҫәрҙәренә тәбиғилек хас. Төҙөк сюжет, төҙөк ритмика, халыҡсан телмәр поэтикаһы, хәл-ваҡиғаларҙың тормошсанлығы, геройҙарҙың образ, характер кимәленә үҫтерелеше, анализ менән синтез берлеге, һүрәтләү стиле, образдарҙы һынландырыу көсө һ.б. – былар барыһы ла күренекле яҙыусы Таңсулпан Ғарипова прозаһының методологик нигеҙелер. Методология тип әйткәс, халыҡтың йәшәү рәүеше, этник мәҙәниәте лә, шул иҫәптән мифологияһы, психологияһы, философияһы ла ана шул төшөнсәне байыта төшәлер. Әҙәбиәт ғилеменең методологияһы күркәм әҫәрҙең үҙенән үҫеп сығырға тейештер, минеңсә. Ошо күҙлектән ҡарағанда, Таңсулпан Ғарипованың прозаһы әҙәбиәт ғилеме офоҡтарын үҙенсәлекле телмәр поэтикаһы менән шаҡтай киңәйтә төшә. Ҙур прозаның тар ҡыҫандарға һыймауы тәбиғи, әлбиттә” [2; 30-31]. Әҙибәнең һәр бер әҫәре тәрән мәғәнәгә эйә, уларҙың һәр береһендә һәр заманға берҙәй актуаль булған проблемалар күтәрә, һәр береһен тәрән уйға ҡалырлыҡ ваҡиғалар менән байыта. Таңсулпан Ғарипованың әҫәрҙәрен тыныс күңел менән уҡып булмай, сөнки уларҙың һәр береһендә геройҙарҙың уй-хистәрен, шатлыҡ-борсолоуҙарын тояһың, улар кисергәнде кисерәһең. Был яҙыусының оҫталығы тураһында һөйләй.
Таңсулпан Ғарипованың ижады бик бай. Уның ижады тураһында Р.Аҙнағоловтың, Ә.Әминевтың, Г.Гәрәеваның, И.Шараповтың, Ә.Муллағолованың тос фекерҙәрен ишетергә була.
“Художестволы һүҙ сәнғәтен үҫтереүҙә Таңсулпан Ғарипова өс йүнәлештә эшләй. Әҙәбиәттә Таңсулпан – хикәйәсе, Таңсулпан – драматург, Таңсулпан – романсы кеүек йондоҙҙар бар. Уларҙың ҡайһыһы яҡтыраҡ, баҙығыраҡ, наҙлыраҡ? Миңә ҡалһа өсөһө лә бер үк сығанаҡтан көс ала. Ул сығанаҡ – халыҡ мәҙәниәте” [1; 300]. Шулай, яҙыусы ижады күп яҡлы һәм уның турала бик күп тикшеренеүҙәр үткәрергә мөмкин. Мин иһә диплом эшемдә “Таңсулпан Ғарипованың хикәйәләрендә художестволы образ” темаһын тикшерәм.
Теманың актуаллеге. Хәҙерге башҡорт әҙәбиәтенең күренекле әҙибәһе, бай һәм ҡатмарлы йөкмәткеле, үткер проблемалы әҫәрҙәр авторы Таңсулпан Ғарипова, нигеҙҙә, заман темаһын яҙа. “Уның әҫәрҙәре бөгөнгө ысынбарлыҡты тарихи ваҡиғалар аша һүрәтләүе, төп сюжет һыҙығының оҙайлы тарихи хроникала асыҡ һыҙатланыуы менән айырылып тора. Шуға ла Таңсулпан Ғарипова ижады тураһында һүҙ алып барғанда шуны билдәләргә мөмкин: әҙибә илебеҙҙең революциянан һуңғы үҫеш юлы тураһында, әүәле ыңғай ҡараштан ғына һүрәтләнеп килгән күренештәргә яңыса ҡарап, ошо юлдағы хаталар, халыҡ өҫтөнә яуҙырылған фажиғәләр хаҡында яңыса бәйән итә. Яҙыусының әҫәрҙәрендә фажиғәле, ҡатмарлы ваҡиғалар үткән тарих итеп кенә ҡаралмай, үҙҙәренең һөҙөмтәләре менән мотлаҡ бөгөнгө көндәргә килтереп тоташтырыла. Уның геройҙарының – шул саҡтағы башбаштаҡлыҡтарҙы башҡарыусыларҙың да, уларҙың ҡорбандарының да – байтағы әлеге заманда ла йәшәп яталар” [2; 33]. Улар бөтәһе лә ҡылған ҡылыҡтарын, яҙмыштарын бөгөнгө ҡараштан тороп анализлайҙар, баһалайҙар. Әлбиттә, яҙыусының үҙенең дә тарихи ваҡиғаларға биргән баһаһы көслө яңғырай.
Теманың өйрәнелеү кимәле. Нәфис әҙәбиәт – ул һүҙ сәнғәте. Яҙыусы һүҙҙәр ярҙамында төрлө тасуири сараларҙы килешле ҡулланып, кешеләр тормошон, төрлө характерҙарҙы, яҙмыштарҙы йәнле һәм йәмле итеп һүрәтләп бирә.
Был күренештәргә үҙ баһаһын әҙәби тәнҡитселәр һәм әҙәбиәт белгестәре әҙәбиәтте, яҙыусыларҙың ижадын өйрәнгәндә ҡуйырға бурыслы. Хәҙерге башҡорт әҙәбиәте әҫәрҙәренә, уларҙы өйрәнеүҙең актуаль мәсьәләләренә ҡарата күҙәтеүҙәрҙе, тикшеренеүҙәрҙе гәзит-журнал биттәрендә баҫтырылған З. Әлибаев, Р. Аҙнағолов, Ә. Әминев Г. Гәрәева, Ә. Муллағолованың мәҡәләләрендә күрергә мөмкин. Шулай уҡ айырым башҡорт яҙыусыларының тормошон һәм ижадын, башҡорт прозаһының жанр һәм стиль үҙенсәлектәрен яҡтыртҡан Р. Аҙнағолов, Г. Гәрәева, Ә. Муллағолованың хеҙмәттәрен билдәләп була.
Уларҙың фекеренсә бөгөнгө башҡорт прозаһында заман темаһын ярайһы уҡ киң яҡтыртҡан, йәмғиәттәге киҫкен мәсьәләләрҙе ҡыйыу күтәргән хикәйә жанрының өлгөрлөк күрһәтеүен билдәләргә була.
Бөгөнгө көн прозаһында әһәмиәтле урын алған Таңсулпан Ғарипованың ижады улар күҙлегенән тормош ағышының, ғөмүмән, ысынбарлыҡтың диалектик ҡапма-ҡаршылығын әҫәрҙәренең идея-эстетик, типтар-характерҙар, структур-компазицион, сюжет, тел-стиль, тасуири саралар принциптарын контраслыҡ стиленә көйләтеп ҡоролған тип өйрәнелгән. Яҡшылыҡ һәм яманлыҡ, изгелек һәм яуызлыҡ, ыңғай һәм кире типтар, төрлө характерҙар, тәбиғәт һәм кешеләр донъяһы, төш һәм өн һ.б. шундай ҡапма-ҡаршылыҡтарҙың үҙәкләшеүе шуға дәлил булып тора.
Ҡыҙғанысҡа ҡаршы, Таңсулпан Ғарипованың прозаһына арналған хеҙмәттәр күп түгел, ул бөгөнгә тиклем махсус өйрәнелмәгән, әҙибәнең ижадына арналған бер генә лә диссертация яҙылмаған. З. Әлибаев, Ғ. Хөсәйенов, Ә. Вәхитов, Р. Байымов, Г. Гәрәева, Ә. Муллағоловалар теге йәки был монография буйынса хеҙмәт йәки мәҡәләләр яҙғанда, Таңсулпан Ғарипованың ижадына ниндәйҙер кимәлдә туҡталғандар, уның әҫәрҙәренең жанр, тел-стиль, дөйөм башҡорт әҙәбиәтендә тотҡан урынын билдәләгәндәр, әммә дөйөм монография йәки мәҡәлә эсендә бирелгән мәғлүмәтте махсус тикшереү өлгөһө тип һанап булмай.
Шуға ла бөгөнгө көндә Таңсулпан Ғарипова ижадының бөтә үҙенсәлектәрен тәрәнерәк өйрәнеп, уның әһәмиәтен заман тәрбиәһе, кешелек йәшәйеше талаптары менән сағыштырып, башҡорт теле һәм әҙәбиәте дәрестәрендә, кластан тыш сараларҙа уның ижады аша тәрбиә эштәре алып барыу актуаль мәсьәлә булып тора.
Бынан сығып тикшеренеүҙең маҡсаты булып Таңсулпан Ғарипованың ижад сәнғәтенең үҙенсәлектәрен асыҡлау, уның өйрәнелеү, тикшерелеү кимәлен, хәҙерге заманда тотҡан урынын билдәләү, хәҙерге уҡыу-уҡытыу шарттарында уҡыусыларға уның әҫәрҙәрен өйрәнеү үҙенсәлектәрен тикшереү тора.
Тикшеренеүҙең маҡсатынан сығып түбәндәге бурыстарҙы билдәләнек:
1. Таңсулпан Ғарипованың тормошон һәм ижадын сағылдырған хеҙмәттәргә, баҫмаларға күҙәтеү эшләү.
2. Таңсулпан Ғарипова хикәйәләренең үҙенсәлектәрен өйрәнеү, уларға анализ яһау.
3. Башҡорт теле һәм әҙәбиәте дәрестәрендә Таңсулпан Ғарипованың әҫәрҙәрен өйрәнеү буйынса эш төрҙәрен ҡулланыу методикаһын билдәләү.
4. Башҡорт теле һәм әҙәбиәте дәрестәрендә уҡыусыларға Таңсулпан Ғарипованың ижадын өйрәтеү үҙенсәлектәрен тикшереү буйынса эш тәжрибәһен дөйөмләштереү.
Тикшеренеүҙең объекты булып әҙәбиәт, әҙәбиәт теорияһы, әҙәби тәнҡит һәм башҡорт әҙәбиәтен уҡытыу методикаһы күҙлегенән тикшерелеп өйрәнелгән Таңсулпан Ғарипова әҫәрҙәренә ҡағылышлы мәғлүмәттәр, белешмәләр тора.
Тикшеренеүҙең предметы: Таңсулпан Ғарипованың әҫәрҙәре, баҫмалары һәм китаптары.
Тикшеренеүҙең ғилми яңылығы: башҡорт әҙәбиәт ғилеме һәм тарихы күҙлегенән Таңсулпан Ғарипованың ижады тикшерелһә лә, педагогика, методика ғилемендә уның әҫәрҙәренең өйрәнелеү үҙенсәлеге бөгөнгө көн күҙлегенән тулы асылып етмәгән. Шуға күрә хәҙерге уҡыу-уҡытыу шарттарында Таңсулпан Ғарипованың әҫәрҙәрен өйрәнеүҙә отошло эш төрҙәрен булдырып айырым тема булып ҡаралыуы, системаға һалып өйрәнелеүе талап ителә.
Эштең теоретик һәм практик әһәмиәте. Тикшеренеүҙең һөҙөмтәләрен мәктәптәрҙә, педагогия училищеларында, юғары уҡыу йорттарында уҡыусылар һәм студенттарға реферат, курс, диплом эштәре яҙғанда ғилми сығанаҡ булып тора ала. Шулай уҡ башҡорт әҙәбиәте дәрестәрендә лә ҡулланырға мөмкин.
Тикшеренеүҙең структураһы. Диплом эше инеш өлөштән, өс бүлектән, йомғаҡлауҙан, ҡулланылған әҙәбиәт исемлегенән тора.
Выдержка из текста работы
I БҮЛЕК. Әҙибә ижадының шишмә башы.
Таңсулпан Хисбулла ҡыҙы Ғарипова-Мөхәмәтҡолова 1947 йылдың 22 сентябрендә Башҡортостандың Баймаҡ районы Күсей ауылында ғаиләлә кинйә бала булып тыуа. Фронт юлдарын үттеп, түше тулы орден-миҙалдар менән ҡайтҡан Хисбулла уҙаман өсөн ҡыҙының донъяға килеүе оло шатлыҡ була.
Күсей ауылында етенсе класты тамамлағас, йәйәүләп ауылдан 50 саҡрым алыҫлыҡта ятҡан Сибай ҡалаһына китә һәм интернат-мәктәптә уҡырға урынлаша. Әммә интернат һигеҙ генә йыллыҡ булыу сәбәпле, Таңсулпан Хисбулла ҡыҙы Түбә ҡасабаһының урта мәктәбенә документтар тапшыра. Ошо йылдан уның Ирәндек тауҙары аша 20 саҡрым араны йәйәүләп йөрөп уҡыу осоро башлана. Класта Күсейҙән бер үҙе уҡый. Әммә белем алыуға булған ынтылыш ауырлыҡтарҙан, арыуҙан көслөрәк булып сыға: Таңсулпан бер генә көн дә ҡалдырмайынса Түбә урта мәктәбенең 11 класын тамамлай, өҫтәүенә алтын фабрикаһында производствоға өйрәтеү курсын үтеп, “флотатор” һөнәрен “отлично”ға үҙләштереүе хаҡында танытма алып сыға.
Уның барлыҡ хыялы – үҙен әҙәбиәткә бағышлап, уға тоғро хеҙмәт итеү. Мәктәптә иң яратҡан дәресе лә әҙәбиәт була.
Мәктәпте тамамлағас тыуған ауылында ике йыл клуб мөдире һәм китапханасы булып эшләй Таңсулпан Хисбулла ҡыҙы. Эшләй башлауының тәүге көндәренән үк художестволы үҙешмәкәрлектең эшен йәнләндерә. Бер байрам, бер дата клубта сараһыҙ үтмәй. Үҙешмәкәр артистарҙы ауылдарға, күрше Әбйәлил районына алып сыға. Концерттарҙы, спектаклдәрҙе аҡсаға ҡуялар. Шулай итеп клубҡа кәрәк-яраҡ алына, бал-маскарадтар приз-бүләк менән үтә башлай. Тырыш ҡыҙҙың эшен ауыл Советы, комсомол ойошмалары баһалай. Ун һигеҙ йәшендә Таңсулпан ауыл советына депутат итеп һайлана. Шул уҡ ваҡытта бик күп уҡый ул. Бай ғына китапхананың уҡылмаған бер генә китабы ла ҡалмай. 1968 йылда Таңсулпан, ниһайәт, Башҡорт дәүләт университетының филология факультетына уҡырға инә.
Университетты Таңсулпан Мөхәмәтҡолова 1973 йылда уңышлы тамамлай. Уҡыу йылдарында ул ғилми эш менән етди шөғөлләнә. Уның “Некрасов ижадының башҡорт шиғриәтенә йоғонтоһо” тигән рус телендә яҙылған доклады бөтә университет буйынса үткәрелгән ғилми эштәр конкурсында беренсе урынды ала. Уҡыуҙы тамамлаған йылда Таңсулпан Хәйҙәр Ғариповҡа, хәҙер танылған скульптор, ә ул саҡта сәнғәт училищеһы студентына кейәүгә сыға. Таңсулпан ғаиләһе менән Баймаҡ районына ҡайта һәм унда ҡаланың икенсе һанлы мәктәбендә уҡыу-тәрбиә эштәре буйынса директор урынбаҫары булып эш башлай, шул уҡ ваҡытта юғары кластарҙа башҡорт теле һәм әҙәбиәтен уҡыта.
1977 йылда ғаиләһе менән иренең тыуған яғына – Учалы ҡалаһына күсәләр. “Ураҡ һәм Сүкеш” исемле район гәзитендә Таңсулпан Ғарипованың тәүге хикәйәһен “Ялан сейәһе”н яҙа. Был хикәйәһе һуңынан “Совет Башҡортостаны” гәзитендә донъя күрә. “Таңсулпан Ғарипованың өйрәнсек осоро булманы, ул әҙәбиәткә йондоҙ кеүек атылып килеп инде”, − тип яҙа Мостай Кәрим.
Ғәҙәттә әҙәбиәткә бәләкәйҙән, мәктәп йылдарынан уҡ хәбәр-мәғлүмәт, шиғырҙар, нәҫер, хикәйә яҙып киләләр. Ни тиклем иртәрәк башлаһаң, шул тиклем яҡшыраҡ. Ә Таңсулпан Ғарипова әҙәбиәткә һуңыраҡ, күңел түрендә яҙасаҡ әҫәрҙәренә материалдар, мәғлүмәт туплап һәм, башҡа күпселек яҙыусылар һымаҡ гәзитсе йәки журналист булып түгел, ә уҡытыусы булып килеп инде.
“1982 йылда нәшер ителгән тәүге китабы “Ялан сейәһе” үҙенең тормошсан ваҡиғалары, геройҙарының бай эске донъяһы, тәрән кисерештәре, матурлыҡты күрә, аңлай, шул уҡ ваҡытта ғәҙелһеҙлеккә, яуызлыҡҡа нәфрәтләнә, ҡаршы сыға алыу тойғолары менән һуғарылғайны. Быға йәш яҙыусының йүгерек стиль маһирлығын, халыҡтың ауыҙ-тел ижады өлгөләрен дә уңышлы ҡуллана белеүен дә өҫтәргә кәрәк. Башҡорт прозаһына донъяға үҙенсәлекле ҡарашы, әйтер һүҙе, үҙ фекере булған яҙыусының килеүе ине был” [1; 305].
Таңсулпан Ғарипова бар булмышы менән хикәйәсе. “Ул хикәйә жанрының бөтә нескәлектәрен белә, бәләкәй генә майҙанда геройҙарының характерын аса, фекерен әйтеп өлгөрә һәм тығыҙ, конкрет итеп яҙа ала. 1987 йылда донъя күргән “Күгәрсен йыры” тип аталған икенсе китабы ошо фекерҙе ныҡлап иҫбатланы, әҙәбиәткә тормошто төрлө төҫтә, ҡатламда күрә, замандың үткер проблемаларын үҙ йөрәге аша үткәрә белгән прозаик килеүен хәбәр итте. Ҡатын-ҡыҙҙың берсә нәзәҡәтле, берсә оялсан, берсә ҡыйыу һәм сая, үҙенең был донъяла Кеше булып йәшәргә тулы хоҡуғы барлығын алға һөрә әҙибә. Был уның ижади асылы, уның бөтә булмышы, әйтер һүҙе. Яҙыусы өсөн ҡатын-ҡыҙ әсә йәки бала ғына түгел, ә донъяны золомдан, ғәҙелһеҙлектән, һуҡыр битарафлыҡтан ҡурсалар зат, ул изгелек, мәрхәмәтлек һаҡсыһы, ир-ат табыныр гүзәллек сығанағы. Бәлки, шуға күрәлер ҙә уның ҡатын-ҡыҙҙары бер яҡтан ҡәҙимге кешеләр, икенсе яҡтан илаһилаштырылған, хатта ниндәйҙер кимәлдә мификлаштырылған персонаждар. Уларға көндәлек тормоштоң ығы-зығыһы юҡ кеүек, улар мәшәҡәттәрҙән өҫтөн, уларҙың йәшәү даирәһе – уй-хыял, аҡ өмөттәр, йәйғор кеүек төрлө төҫтәрҙән торған камил донъя” [.].
Таңсулпан Ғарипова тәрән лиризм, йылылыҡ, кеше күңелендәге һаҡ ҡына һиҙелерлек үҙгәрештәргә лә иғтибарлылыҡ, эмоцияларҙың да иң нескә буяу-төҫмөрҙәрен айырып күрһәтә алыу һәләтенә эйә булған талантлы яҙыусы.
1.1. “Ҡәҙриә” хикәйәһендә Ҡәҙриә образының художестволы эшләнелеше.
Филология фәндәре кандидаты, М. Аҡмулла исемендәге Башҡорт дәүләт педагогия университетының башҡорт әҙәбиәте һәм мәҙәниәте кафедраһы доценты Гөлнур Мирза ҡыҙы Нәбиуллина һәм филология фәндәре кандидаты, М. Аҡмулла исемендәге Башҡорт дәүләт педагогия университетының башҡорт әҙәбиәте һәм мәҙәниәте кафедраһы доценты, Башҡортостан яҙыусылар союзының әҙәби тәнҡит бүлеге етәксеһе Зәки Арыҫлан улы Әлибаев “Хәҙерге башҡорт әҙәбиәте” китабында хикәйә һәм повесть жанрын дүрт төргә бүлеп ҡарай: социаль-психологик хикәйә, мораль-көнкүреш хикәйә, аллегорик хикәйә, хикәйә-яҙмыш йәки фәлсәфәүи хикәйә. Был бүленеш буйынса Таңсулпан Ғарипованың “Ҡәҙриә” хикәйәһе мораль-көнкүреш төргә ҡарай.
Мораль-көнкүреш хикәйәләре нигеҙендә кешеләрҙең бер-береһенә булған мөнәсәбәте ята. Ошо мөнәсәбәттәр аша кешеләрҙең ысын йөҙө асыла. Был хикәйәлә лә геройҙарҙың бер-береһенә ҡарата мөнәсәбәттәре һәр береһенең характеры асыла. Хикәйәлә булған хәл-ваҡиғалар Ҡәҙриә исемле ҡыҙҙың хәтерләүҙәре, уйланыуҙары, күҙәтеүҙәре аша бирелә. Ҡәҙриә өләсәһе тәрбиәһендә үҫкән етем ҡыҙ, төҫкә матур, тик аҡылға еңелерәк, “сабый хөкөмөндәге еткән ҡыҙ” була. Ундай кешеләрҙе аллаһы тәғәләнең мөһөрө һуғылған, тиҙәр. Әҫәр яҙғанда авторҙар дөрөҫлөктө, иң тос фекерҙәрҙе ошондай образдар ауыҙынан әйттерәләр. Хикәйәлә Ҡәҙриәне һүрәтләгән ошондай юлдар ҙа бар: “.Эйе, Ҡәҙриәгә ҡарап уфтанғаны бар ине өләсәһенең. Ҡайһы саҡта төндәрен, ейәнсәре йоҡлай типтер инде, үҙенә-үҙе һөйләнгәндәй итеп: “Эй илаһым, был ҡыҙҙы сабый сағынан етем итеүең етмәгән, зиһенгенәһен дә аяманың шул, − тип өҙгөләнә-һыҡрай торғайны. – Был саҡлы төҫ биргәнсе, яҙыу-ҡара танырлыҡ ҡына булһа ла зиһен ҡалдырһаңсы.”[Ялан сейәһе 6]. Ҡәҙриә матурлыҡты, һылыулыҡты баһалай белә. Өләсәһе вафат булғас, ҡалала, ағаларында йәшәй башлай. Үҙенең яҡын ғына ағаһы булһа ла, уның донъяһы Ҡәҙриә өсөн сит донъя булып тойола. Үҙ ауылын, ундағы күренештәрҙе, кешеләрен, өләсәһе менән үткәргән көндәрен һағына. Өләсәһе менән йәшәгән ваҡыты Ҡәҙриә өсөн ғүмерендәге иң бәхетле миҙгел була. Үҙ ауылында йәшәгәндә тормош шундай ҡатмарлы, башҡа ерҙәрҙә йәшәү икенсе төрлө икәнен, томошта ғәҙелһеҙлек күп икәнлеген Ҡәҙриә күҙ алдына ла килтермәгән була.
Хикәйәлә саф күңелле Ҡәҙриә образына еңгәһе, Ғәшүрә ҡапма-ҡаршы образ. Ғәшүрә матурлыҡты күрә, аңлай белмәгән, бәхеттең аҡсанан, байлыҡтан башҡа булыуын күҙ алдына ла килтермәгән, нәфсеһенә баш була алмаған образ. Ул һәр саҡ кеше менән ярышып йәшәй, туғандарына ҡарағанда бай дуҫ-иштәрҙе яҡыныраҡ күргән ваҡсыл кеше. Ғәшүрә образын ошо юлдарҙы уҡып та асырға мөмкин: “Ағаһы ҡатыны ҡулынан китапты алып, тышын ҡараны:
− Үҙең дә инде. Сәнғәтте белгән әҙәмдәй, быны нимә тип алдың инде?
Еңгәһе, үсеккән бала төҫлө, ирендәрен бүлтәйтте:
− Бынау хәтле донъянан, мал-тыуарҙан бушап, китап тоторға ваҡытым ҡаламы икән минең? Әлеге тышы келәмдәргә төҫләшкә күрә алғайным. Һаман да шул һинең абруйың өсөн тырышам. Ҡунаҡҡа килгән начальниктарың: “Меҫкендең ҡатыны өйөн зауыҡ менән йыйыштыра ла белмәй икән,” – тимәһендәр тиеүем.
Ағаһы, бәхәс бөттө тигәндәй, ҡулын һелтәне:
− Йә, ярай, ярай. Миңә ҡалһа, уҡымағас, китаптарҙың кәрәге лә юҡ, саң ояһы булып яталар шунда.
Еңгәһе, әлеге китапты кире урынына ҡуя-ҡуя, инде тынысланып, күгәрсендәй гөрөлдәне:
− Ҡуй, Басир, улай тимә әле. Вәкил Ғимаевичтың өйөндә әҙме китап? Бөтәһе лә ҡалындар, тимәк, затлылар.” [29;7].
Ҡәҙриәнең һағына, матурлыҡҡа һоҡлана белеүе уны донъя ҡыуыусы еңгәһенән күпкә юғарыраҡ та, аҡыл йәһәтенән камилыраҡ та булыуын раҫлай кеүек. “Бала аҡыллы Ҡәҙриә, бәлки, сафлыҡтың, күңел бөтөнлөгөнөң үҙелер. Өләсәһе йортона аяҡтары талһа имгәкләп ҡайтырҙай, күңеле, хис-тойғолары таушалмаған Ҡәҙриә донъя малын кешелектән юғары ҡуйған еңгәһенә ҡарағанда бөйөк тә, ғәзиз дә” [ 2;38] . Хикәйәлә үҙенсәлекле, уйға һалырлыҡ тағы бер образ бар. Ул Ҡәҙриәне үҫтергән өләсәһе Кәримә. “Яҡты донъя биҙәктәрен күреү һәләтен юғалтҡан өләсәй ҙә ете ҡат ер аҫтында йылан көйшәгәнен һиҙерҙәй, күрерҙәй итеп һүрәтләнгән. Әҫәргә күҙ һалайыҡ:
“ – Килен, Өмөгөлсөмдән тектергән күлдәгеңде кейгәйнеңме?
− Эйе лә, шуны кейгәйнем.
−Әйтәм дә ике яҡ салыуы һалынып тора, бәләкәй ыҡсымдан алмаһаң булмаҫ.” [29;4].
Бындай юлдарҙы шулай килештереп ҡатын-ҡыҙ ғына, Таңсулпан Ғарипова ғына һүрәтләй алалыр, һуҡыр өләсәйҙең донъяны күрергә теләүе, тормоштағы бәләкәй генә хәл-ваҡиғаға ла үҙенең мөнәсәбәтен белдерергә тырышыуы, һуҡырмын тип, донъянан ваз кисмәүен, рухи ныҡлығын автор ана шунда ябай ғына күренештәр аша үҙ уҡыусыһына еткерә. Ни өсөн хикәйәлә “күҙле кешенән былайыраҡ көллөһөн дә белеп, күреп ултыра торған” һуҡыр, Күрәҙә Кәримә менән зиһененән мәхрүм Ҡәҙриә төп герой сифатында һынландырылған? Был һорауға төрлөсә яуап бирергә мөмкин. Әйтәйек, ҡала менән ауыл кешеләренең психологияһын айырып күрһәтергә тырышыу ҙа барҙыр. Профессор, педагогия фәндәре докторы Рафаэль Аҙнағолов фекеренсә ташҡа баҫылған хикәйә юлдарына йәшереп, автор икенсе бер фекерҙе лә кинәйәләп әйтә һымаҡ. “Ниндәй генә яҙмышҡа дусар булһа ла, кешемен тигән кеше әхлаҡи йөҙөн, айыҡ аҡылын, күңел сафлығын һаҡлап ҡала белә, тигән фекерҙе әйтергә тырышҡан автор. “Ҡәҙриә” хикәйәһе ана шуның менән уҡыусыларҙы арбайҙыр ҙа” [Өйөрмәле йылдар ауазы 39].
Хикәйәлә хәл-ваҡиғалар, мөнәсәбәттәр туй күлдәгенә бәйләнгән. Туй күлдәге – кеше ғүмеренең иң сағыу мәле йәшлекте хәтергә төшөрөп тороусы ҡомартҡы, ғүмер миҙгеленең бер иҫтәлеге, киҫәге. Ана шул ҡомартҡыға ҡараш аша кешеләрҙең рухи булмышы, ысын йөҙө асыла. Был хаҡта: “Шул. Алабута икмәге, кесерткән ашы ашаһаҡ ашаныҡ, әсәйемдең бүләген – туй күлдәгемде ризыҡҡа алмаштырманым. Мин үлһәм, һиңә ҡомартҡы булыр.” [29; 9] – тип Кәримә үҙ мөнәсәбәтен еткерә.
Ҡәҙриә өсөн туй күлдәге иң матур мәлдең иҫтәлеге, изге ҡомартҡы. Ул яҙ һайын аҡ сәскәгә төрөнгән алмағасҡа ҡарап үҙенең дә ошондай матур күлдәге булыуын теләй. Ул “өләсәһенә оҡшап тыуған” Зөлфиә туғанының туй күлдәген еңгәһенән һаттырмай һаҡлап ҡалыр өсөн үҙ һандығына һала ла өләсәһе йортона, үҙенең ғәзиз донъяһына йүгерә. “Ҡәҙриә матурлыҡты баһалай белеүсе, тәрән хәтерендә һаҡлаусы, үрмәксе ауына эләккән аҡ күбәләкте йәлләүҙән тетрәнеүсе камил аҡыллы зат, ҡөҙрәтле, шәфҡәтле илаһи һын булып күҙ алдына баҫа. Уның да яҙмышы үрмәксе ауына эләккән аҡ күбәләк хәлендә икәнен аңлап, тормоштоң яһалма ығы-зығыһын тыуҙырыусылар мөхитен ташлап ҡаса. Ул – ысынбарлыҡта, йәшәйештең үҙ асылына ҡасыу. Хикәйәнең төп мәғәнәһе лә шундалыр” [2;40].
Заключение
Үрҙә әйтелгәндәрҙе дөйөмләштереп шуны билдәләйбеҙ: Таңсулпан Ғарипова ижадында заман проблемаһы үҙәктә тора. Һуңғы йылдар эсендә заманды сағылдырыуҙа төрлө этапты шәйләргә мөмкин. Баштараҡ ил тормошондағы күҙгә бәрелеп торған тәрән ҡаршылыҡтарҙы һүрәтләү үткән осорҙағыға ҡарағанда һүрәнәйә төштө, тоғролоҡ фәлсәфәһен асыу мөмкинлеге булманы. Ә Таңсулпан Ғарипова үҙенең әҫәрҙәрендә һәр төрлө законһыҙлыҡҡа, ижтимағи һәм шәхси пландағы әхлаҡи боҙоҡлоҡтарға ҡаршы көрәш, үткәндәге рухи байлыҡтарға мөнәсәбәт һәм бөгөнгө кешенең тарих сылбырындағы урынын асыҡлау, тыуған ергә тоғролоҡ, ижтимағи тормоштағы боҙоуҙар өсөн төрлө кимәлдәге етәкселәрҙең яуаплылығы кеүек проблемаларҙы актив күтәрҙе.
Шулай уҡ илебеҙ халыҡтарының Бөйөк Ватан һуғышы йылдарында күрһәткән батырлығын яҡтыртыу Таңсулпан Ғарипова прозаһының мөһим темаларының береһе булып ҡалды.
Шуны ла билдәләү урынлы: Таңсулпан Ғарипова ижадына арналған хеҙмәттәр күп түгел, ул бөгөнгө көнгә тиклем махсус өйрәнелмәгән, тикшерелмәгән, йәғни әҙибә ижадына арналған бер генә лә диссертация яҙылмаған. Ғ. Хөсәйенов, Ә. Вәхитов, Р. Байымов, З. Әлибаев, Г. Гәрәева, Ә. Муллағоловалар теге йәки был монография буйынса хеҙмәт йәки мәҡәләләр яҙғанда, Таңсулпан Ғарипова ижадына туҡталғандар, уның әҫәрҙәренең жанр, тел-стиль, дөйөм башҡорт әҙәбиәтендә тотҡан урынын билдәләгәндәр, әммә дөйөм монография йәки мәҡәлә эсендә бирелгән мәғлүмәтте махсус тикшереү өлгөһө тип һанап булмай.
Шуға ла бөгөнгө көндә Таңсулпан Ғарипова ижадының бөтә үҙенсәлектәрен тәрәнерәк өйрәнеп, уның әһәмиәтен заман тәрбиәһе, кешелек йәшәйеше талаптары менән сағыштырып, башҡорт теле һәм әҙәбиәте дәрестәрендә, кластан тыш сараларҙа уның ижады аша тәрбиә эштәре алып барыу актуаль мәсьәлә булып тора.
Таңсулпан Ғарипова ижадына художество оҫталығы, күтәрелгән проблемаларҙы хәл итеү үҙенсәлеге, образлылыҡ саралары яғынан да камиллаша барыуы, жанр төрҙәрен артабан үҫтереү буйынса эҙләнеүҙәрҙең туҡталып тормауы хас. Уның тарафынан үткәндең һәм бөгөнгө көндөң ҡатмарлы һәм ҡаршылыҡлы күренештәренә анализ яһала, тормош үҫешенең закондарын нығыраҡ төшөнөргә һәм шуны образлы итеп асып һалырға ынтылыш күҙәтелә.
Шулай итеп, Таңсулпан Ғарипованың әҫәрҙәре сағылдырған ысынбарлыҡ – үҙе бер ҡатмарлы донъя, оҙайлы тарих: башҡорт ҡатын-ҡыҙҙарының элекке тормошо, революция йылдары, золом заманы, Бөйөк Ватан һуғышы осоро, һуғыштан һуңғы аслыҡ-яланғаслыҡ күренештәре, үҙгәртеп ҡороуҙар, дөйөм ер, ил, кеше яҙмышы. Ниндәй генә темаға арналмаһын, уның әҫәрҙәре – һуғыш йәки көнкүреш ваҡиғаларынамы, ил эсендәге социаль-сәйәси тартҡылаштарғамы, һәр саҡ тиерлек нигеҙҙә шәхес һәм йәмғиәт, шәхес һәм тарих мәсьәләһе ҡуйыла. Ошо яҡтан ҡарағанда, Таңсулпан Ғарипованың әҫәрҙәре тәрән йөкмәткеле, художество үҙенсәлектәренә бай ижад емештәре булараҡ билдәле. [11;57].
Список литературы
I. Дәреслектәр, китаптар, ғилми хеҙмәттәр.
1. Аҙнағолов, Р. Ғ. Йәйғор төҫтәре: ижади портреттар [Текст] / Р.Ғ. Аҙнағолов. – Өфө: Китап, 2011. – 464 б.
2. Аҙнағолов, Р.Ғ. Өйөрмәле йылдар ауазы: Таңсулпан Ғарипова ижады [Текст] / Р.Ғ. Аҙнағолов. – Өфө: РУҒМҮ, 2005. – 100 б.
3. Аҙнағолов, Р.Ғ. Мин дәрескә инәм. Уҡытыусылар өсөн ҡулланма [Текст] / Р.Ғ. Аҙнағолов. – Өфө: Китап, 2008. – 198 б.
4. Аҙнағолов, Р.Ғ. 5-9-сы кластарҙа башҡорт телен уҡытыу методикаһы [Текст] / Р.Ғ. Аҙнағолов. – Өфө: Китап, 1996. – 322 б.
5. Байымов, Р.Н. Ижади почерктар. Хәҙерге башҡорт әҙәбиәтенең жанр һәм стиль үҙенсәлектәре [Текст] / Р.Н. Байымов. – Өфө: Китап, 1977. – 240 б.
6. Баимов, Р.Н. Шаг в зрелость. Становление реалистических принципов письма в башкирской прозе [Текст] / Р.Н. Баимов. – Уфа: Китап, 1975. – 192 с.
7. Баимов, Р.Н. Судьба жанра. Литературоведческая монография [Текст] / Р.Н. Баимов. – Уфа: Китап, 1984. – 320 с.
8. Баимов, Р.Н. Мысли разных лет [Текст] / Р.Н. Баимов. – Уфа: Гилем, 2006. – 382 с.
9. Баимов, Р.Н. Писатели земли башкирской. Составитель, соавтор ответственный редактор [Текст] / Р.Н. Баимов. – Уфа: Китап, 2006. – 495 с.
10. Баимов, Р.Н. Башкирский историко-революционный роман [Текст] / Р.Н. Баимов. – Уфа: Китап, 1986. – 92 б.
11. Гәрәева, Г.Н. Заман көҙгөһө: геройҙың рухи донъяһы [Текст] / Г. Гәрәева. – Өфө, БДУ, 2003 – 293 б.
12. Гәрәева, Г.Н. Таңсулпан Ғарипова// Башҡорт прозаиктары: монография [Текст] / Г. Гәрәева. – Өфө: БДУ, 2012.
13. Әминев Ә. Заманым тип боғаҙ ярмаһам да, заман ярып үтте йөрәкте (әҙибәнең хикәйәләренә анализ) // Бер тамсыла ҡояш сағыла: Таңсулпан Ғарипова ижады тураһында: фәнни-популяр мәҡәләләр йыйынтығы// автор-төҙөүсеһе Ә.М. Муллағолова. – Өфө, 2011.
14. Нәбиуллина, Г.М., Әлибаев, З.А. Хәҙерге башҡорт әҙәбиәте: бакалаврҙар өсөн уҡыу әсбабы [Текст] / Г.М. Нәбиуллина, З.А. Әлибаев. – Өфө: БДПУ, 2013. 328 б.
II. Мәҡәләләр.
15. Аҙнағолов, Р.Ғ. Тәрән мәғәнәле ижад: Т. Ғарипова ижады тураһында // Ватандаш. – 2007. − № 10, - 12-се б.
16. Бәҙретдинов С. Сулпан таңды уята: Т. Ғарипова тураһында очерк // Башҡортостан. – 1996 – 24 ғинуар.
17. Гәрәева Г. Сағыу буяуҙар донъяһында: Т. Ғарипованың “Илекәй” тигән китабы донъя күрҙе // Башҡортостан. – 2014 – 11 март.
18. Гәрәев Г. Күгәрсен йыры // Бер тамсыла ҡояш сағыла. Т. Ғарипова ижады тураһында фәнни-популяр мәҡәләләр йыйынтығы / автор-төҙөүсеһе Ә. М. Муллағолова. – Өфө, 2011; Йәшлек. −1997 – 23 сентябрь.
19. Зиннәтуллин З. Артылғанда ғүмер үрҙәренә: Т. Ғарипова менән әңгәмә // Ватандаш. – 2012 −№ 12. 59-71-се бит.
20. Күзбәков Ф. Нәфис әҙәбиәт: хыял, ысынбарлыҡ, тормош талабы; дәүер көҙгөһө лә, дәүер һулышы ла әҙәбиәт / Т. Ғарипова, Ф. Аҡбулатова. // Ағиҙел. – 2012 − № 12. 149-162-се бит.
21. Мәңгелек моң мине саҡырғанда: Т. Ғарипова менән әңгәмә // Башҡортостан ҡыҙы. – 1996, № 11.
22. Усманова К. Ҡәләмдәренән моң тама: Т. Ғарипова тураһында // Башҡортостан. – 2007 – 24 февраль.
23. Таштимерова Г. Хәмер ҡоло булыуың – ырыуыңдың ҡороуы: Т. Ғарипованың “Ҡыҙыл башмаҡтар” хикәйәһе буйынса // Башҡортостан уҡытыусыһы – 2008 - № 4. 17-18-се бит.
24. Фәйзуллина З. Таң йондоҙо – Таңсулпан // Йәшлек. – 1997 – 23 сентябрь.
25. Әминев Ә. Берсә көлөп, берсә әсенеп. //Ағиҙел. −1997 −№ 9. 168-170-се бит.
26. Әминев Ә. Оҫталыҡ: Т. Ғарипованың ижады тураһында. //Ағиҙел. −1991 − № 11.
27. Әбүзәров С. Өмөт өҙмә, дуҫҡай, был донъянан: Т. Ғарипова менән әңгәмә // Башҡортостан. – 2012 – 15 май.
28. Юлдашева Т. Ваҡиғаны шәхес тыуҙырһын: Т. Ғарипова менән әңгәмә // Башҡортостан. – 1996 – 22 октябрь.
III. Сығанаҡтар.
29. Ғарипова, Т. Х. Ялан сейәһе. Хикәйәләр йыйынтығы [Текст] / Т.Х. Ғарипова. – Өфө: Башҡортостан “Китап” нәшриәте, 1982. – 103 б.
30. Ғарипова, Т. Х. Күгәрсен йыры. Хикәйәләр йыйынтығы [Текст] / Т.Х. Ғарипова. – Өфө: Башҡортостан “Китап” нәшриәте, 1987. – 191 б.
31. Ғарипова, Т. Х. Илекәй. Повестар һәм хикәйәләр йыйынтығы [Текст] / Т.Х. Ғарипова. – Өфө: Башҡортостан “Китап” нәшриәте, 2013. – 408б.
Тема: | «Художественный образ в рассказах тансулпан гариповой, его изучение во внеклассных мероприятиях» | |
Раздел: | Литература и лингвистика | |
Тип: | Дипломная работа | |
Страниц: | 45 | |
Цена: | 1900 руб. |
Закажите авторскую работу по вашему заданию.
- Цены ниже рыночных
- Удобный личный кабинет
- Необходимый уровень антиплагиата
- Прямое общение с исполнителем вашей работы
- Бесплатные доработки и консультации
- Минимальные сроки выполнения
Мы уже помогли 24535 студентам
Средний балл наших работ
- 4.89 из 5
написания вашей работы
-
Дипломная работа:
Федра как вечный образ в литературе: типология и варианты интерпретации
106 страниц(ы)
ОГЛАВЛЕНИЕ
ВВЕДЕНИЕ 3
ГЛАВА 1. ОБРАЗ ФЕДРЫ В АНТИЧНОЙ МИФОЛОГИИ И ДРАМАТУРГИИ 9
1.1. Древнегреческие мифы о Федре. 91.2 Образ Федры в трагедии Еврипида «Ипполит» (428 г до н. э.) 13РазвернутьСвернуть
1.3 Особенности интерпретации образа Федры в литературе Древнего Рима: «Героини» Овидия, трагедия Сенеки «Федра». 20
ГЛАВА 2. ОБРАЗ ФЕДРЫ В ЛИТЕРАТУРЕ НОВОГО ВРЕМЕНИ 31
2.1. Античный миф о Федре в интерпретации Ж. Расина 31
2.2. Варианты трактовки образа Федры в европейской литературе второй половины XIX века: Э. Золя, О. Уальд, А. Суинбёрн. 39
2.3. Образ Федры в русской литературе Cеребряного века: М. Цветаева, О. Мандельштам.
ГЛАВА 3. МЕТОДИЧЕСКИЕ РЕКОМЕНДАЦИИ ПО ИЗУЧЕНИЮ ВЕЧНЫХ ЛИТЕРАТУРНЫХ ОБРАЗОВ В ШКОЛЬНОЙ ПРАКТИКЕ И ССУЗАХ 63
3.1. Проблема вечных образов как один из аспектов сопоставительного анализа на уроках литературы. 63
3.2 Методические рекомендации по реализации элективного курса 74
СПИСОК ИСПОЛЬЗОВАННОЙ ЛИТЕРАТУРЫ 76
ПРИЛОЖЕНИЕ 1…83
ПРИЛОЖЕНИЕ 2…93
-
Дипломная работа:
112 страниц(ы)
ВВЕДЕНИЕ 3
ГЛАВА 1. Теоретические основы формирования универсальных учебных действий у подростков во внеклассной работе в рамках реализации образовательного стандарта 111.1. Понятие «универсальные учебные действия» 11РазвернутьСвернуть
1.2. Особенности организации внеклассных мероприятий в рамках внеурочной деятельности обучающихся по ФГОС в основной школе 20
Выводы по 1 главе 29
ГЛАВА 2. Организация процесса формирования универсальных учебных действий у подростков в процессе проектирования внеклассных мероприятий 31
2.1. Возрастная специфика формирования универсальных учебных действий у подростков 31
2.2. Организационно-педагогические условия формирования
универсальных учебных действий у обучающихся основной школы на внеклассных мероприятиях 43
Выводы по 2 главе 57
ГЛАВА 3. Опытно-экспериментальная работа по выявлению эффективности организационно-педагогических условий формирования универсальных учебных действий у обучающихся основной школы на внеклассных мероприятиях 59
3.1. Констатирующий этап опытно-экспериментальной работы по формированию универсальных учебных действий у подростков на внеклассных мероприятиях 59
3.2. Формирующий этап эксперимента опытно-экспериментальной работы по формированию универсальных учебных действий у подростков на внеклассных мероприятиях 72
3.3. Анализ результатов опытно-экспериментального исследования 83
Выводы по 3 главе 95
ЗАКЛЮЧЕНИЕ 96
СПИСОК ИСПОЛЬЗОВАННОЙ ЛИТЕРАТУРЫ 99
ПРИЛОЖЕНИЕ 105
-
Контрольная работа:
Воспитание смехом (по рассказам Н. Носова и В. Драгунского)
22 страниц(ы)
1. Воспитание у детей чувства юмора 3
2. Юмор как средство самоутверждения в жизни на примере рассказов Н. Н. Носова и В.Ю. Драгунского 63. Веселые циклы рассказов Н. Н. Носова «Мы с Мишкой» и В.Ю. Драгунского «Денискины рассказы» истории из жизни школьников младших классов 10РазвернутьСвернуть
4.Анализ художественных образов в рассказах Н. Н. Носова и В.Ю. Драгунского 14
Список литературы 22
-
Дипломная работа:
74 страниц(ы)
Введение….3
Глава I. Теория речевого портрета…7
1.1. Понятие речевого портрета в лингвистике….7
1.2. Речевой портрет в художественном произведении….181.3. Основные средства создания речевого портрета….20РазвернутьСвернуть
Выводы по главе I ….25
Глава II. Речевой портрет Кэти в романе Исигуро….…26
2.1. Художественный образ Кэти, его роль и место в романе….26
2.2. Средства создания ее речевого портрета….33
2.2.1. Фонетические средства.….33
2.2.2. Лексические средства….34
2.2.3. Синтаксические средства….36
Выводы по главе II ….38
Глава III. Изучение романа Исигуро на занятиях по английскому языку….40
3.1. Роль домашнего чтения в формировании языковой компетенции учащихся….40
3.2. Методическая разработка по домашнему чтению на материале романа….45
Выводы по главе III ….65
Заключение …67
Список использованной литературы ….70
-
Магистерская работа:
Средства формирования идеала женщины в башкирском фольклоре и литературе
131 страниц(ы)
ВВЕДЕНИЕ 3
ПЕРВАЯ ГЛАВА. СРЕДСТВА ФОРМИРОВАНИЯ ИДЕАЛА ЖЕНЩИНЫ В БАШКИРСКОМ ФОЛЬКЛОРЕ 10
1.1. Идеал женщины в эпосах, кубаирах, сказаниях и легендах 101.2. Идеал женской красоты в башкирских сказках 31РазвернутьСвернуть
1.3. Описание женской красоты в народных песнях 38
1.4. Описание женского идеала в пословицах и поговорках 47
1.5. Фольклор как средство воспитания идеала духовной красоты 57
ВТОРАЯ ГЛАВА. СРЕДСТВА ФОРМИРОВАНИЯ ИДЕАЛА ЖЕНЩИНЫ В БАШКИРСКОЙ ЛИТЕРАТУРЕ 70
2.1. Женский идеал в литературе дооктябрьской революции 75
2.2. Женский идеал в литературе советского периода 88
2.3. Женский идеал в современной башкирской литературе 94
2.4. Литературный образ как средство воспитания женского идеала 104
Заключение 115
Список литературы 123
Приложение I
-
ВКР:
72 страниц(ы)
Введение 3
Глава 1. Метафора и сравнение как объекты лингвостилистических исследований 6
1.1. Природа метафоры и ее роль в художественном тексте 71.2. Стилистический потенциал сравнения 17РазвернутьСвернуть
Выводы по Главе 1 26
Глава 2. Функционирование метафор и сравнений в описании городов в англоязычной литературе 28
2.1. Образ города в англоязычной литературе 28
2.2. Метафоры и сравнения в описании городов в произведениях англоязычных авторов 38
Выводы по Главе 2 51
Глава 3. Формирование социокультурной компетенции школьников через чтение художественной литературы 53
3.1. Методические основы развития социокультурной компетенции в процессе формирования навыков
чтения 53
3.2. Сценарий внеклассного мероприятия «Лондон в литературе» 57
Выводы по Главе 3 59
Заключение 61
Список использованных источников 65
Приложение 1 72
Не нашли, что искали?
Воспользуйтесь поиском по базе из более чем 40000 работ
Предыдущая работа
Анализ финансовых результатов организацииСледующая работа
Психологизм в прозе мажита гафури




-
Дипломная работа:
Личностные особенности молодых людей, имеющих наркотическую зависимость
124 страниц(ы)
Введение 3
ГЛАВА I. ТЕОРЕТИЧЕСКОЕ ИССЛЕДОВАНИЕ ЛИЧНОСТНЫХ ОСОБЕННОСТЕЙ МОЛОДЫХ ЛЮДЕЙ, ИМЕЮЩИХ НАРКОТИЧЕСКУЮ ЗАВИСИМОСТЬ 81.1. Глубинные причины наркомании 8РазвернутьСвернуть
1.2. Психологические особенности лиц, имеющих химическую зависимость 18
1.3. Проблема профилактики наркомании 27
Выводы
ГЛАВА II. ЭМПИРИЧЕСКОЕ ИССЛЕДОВАНИЯ ЛИЧНОСТНЫХ ОСОБЕННОСТЕЙ МОЛОДЫХ ЛЮДЕЙ, ИМЕЮЩИХ НАРКОТИЧЕСКУЮ ЗАВИСИМОСТЬ 54
2.1. Организация эмпирического исследования 54
2.2. Анализ результатов исследования 67
2.3. Программа психологической коррекции личности молодых людей, имеющих наркотическую зависимость
Выводы
ЗАКЛЮЧЕНИЕ 83
СПИСОК ЛИТЕРАТУРЫ 89
ПРИЛОЖЕНИЕ 97
-
Курсовая работа:
27 страниц(ы)
Введение…3
Глава 1. Древнегреческая мифология: источники и общая характеристика…. 6
1.1. Источники греческой мифологии….61.2. Общая характеристика….10РазвернутьСвернуть
1.3. Периоды развития древнегреческой мифологии….13
Глава 2. Образ древнегреческого героя Тесея в литературе и искусстве…17
Заключение….…. 22
Литература….…25
-
ВКР:
99 страниц(ы)
ВВЕДЕНИЕ 3
ГЛАВА I. ТЕОРЕТИЧЕСКИЕ ОСНОВЫ ФОРМИРОВАНИЯ СЛУХО-ПРОИЗНОСИТЕЛЬНОГО НАВЫКА У ОБУЧАЮЩИХСЯ НАЧАЛЬНОЙ ШКОЛЫ ПРИ ОБУЧЕНИИ АНГЛИЙСКОМУ ЯЗЫКУ 81.1. Слухо-произносительные навыки в обучении английскому языку 8РазвернутьСвернуть
1.2. Формирование слухо-произносительного навыка: подходы, принципы, уровни и этапы 14
1.3. Фонетические игры на уроках английского языка у младших школьников 22
Выводы по главе I 28
ГЛАВА II. ТИПИЧНЫЕ ПРОИЗНОСИТЕЛЬНЫЕ ОШИБКИ И ИХ ПРИЧИНЫ В АНГЛОЯЗЫЧНОЙ РЕЧИ УЧАЩИХСЯ 29
2.1. Психологические процессы, связанные с формированием у обучающихся начальных классов слухо-произносительных навыков английского языка 29
2.2. Методика формирования слухо-произносительных навыков английского языка у обучающихся начальных классов 37
Выводы по главе II 46
ГЛАВА III. ЭКСПЕРИМЕНТ ПО ФОРМИРОВАНИЮ СЛУХО-ПРОИЗНОСИТЕЛЬНЫХ НАВЫКОВ У ОБУЧАЮЩИХСЯ НАЧАЛЬНЫХ КЛАССОВ 48
3.1. Методическая организация фонетических игр при формировании слухо-произносительных навыков у обучающихся начальных классов 48
3.2. Экспериментальное обучение английскому языку обучающихся начальных классов 64
Выводы по главе III 76
ЗАКЛЮЧЕНИЕ 78
СПИСОК ИСПОЛЬЗОВАННОЙ ЛИТЕРАТУРЫ 81
ПРИЛОЖЕНИЕ 89
-
Дипломная работа:
Методика воспитания точности при выполнении броска 1-й рукой от плеча
40 страниц(ы)
ВВЕДЕНИЕ ….
ГЛАВА I. БАСКЕТБОЛ В ОБРАЗОВАНИИ ШКОЛЬНИКОВ ….
1.1. Характеристика баскетбола, как средства физического воспитания ….1.2. Характеристика, классификация и значение бросков в современном баскетболе …РазвернутьСвернуть
1.3. Требования к современным броскам ….
ГЛАВА II. ЦЕЛЬ, ЗАДАЧИ, МЕТОДЫ И ОРГАНИЗАЦИЯ ИССЛЕДОВАНИЯ ….
2.1. Цель, задачи и методы исследования …
2.2. Организация исследования …
2.3. Педагогический эксперимент ….
ВЫВОДЫ ….
ПРАКТИЧЕСКИЕ РЕКОМЕНДАЦИИ ….
СПИСОК ЛИТЕРАТУРЫ …
ПРИЛОЖЕНИЕ ….
-
Дипломная работа:
Выявление особенностей связной речи у детей среднего школьного возраста
64 страниц(ы)
Введение 3
Глава I. Теоретический аспект изучения связной речи детей среднего дошкольного возраста 6
1.1. Понятие связной речи в научно-методической литературе 61.2. Особенности развития связной речи детей среднего дошкольного возраста 9РазвернутьСвернуть
1.3. Методы обследования связной речи дошкольников 13
Выводы по 1 главе 17
Глава II. Экспериментальная работа по выявлению уровня сформированности связной речи детей среднего дошкольного возраста 19
2.1. Организация и содержание эксперимента 19
2.2. Анализ результатов исследования 23
2.3. Программа по развитию речи детей среднего дошкольного возраста 35
Выводы по 2 главе 38
Заключение 40
Список литературы 43
Приложение 48
-
Дипломная работа:
Условия достижения планируемых результатов в начальном языковом образовании
88 страниц(ы)
Введение….….3
ГЛАВАᅟ I. СОДЕРЖАНИЕ Иᅟ ФУНКЦИИᅟ ПЛАНИРУЕМЫХ РЕЗУЛЬТАТОВ ПОᅟ РУССКОМУ ЯЗЫКУ В НАЧАЛЬНОЙᅟ ШКОЛЕ Иᅟ УСЛОВИЯᅟ ИХ ДОСТИЖЕНИЯ1.1 Планируемые результаты поᅟ русскому языку в начальнойᅟ школе….6РазвернутьСвернуть
1.2 Особенностиᅟ итоговойᅟ оценкиᅟ достиженияᅟ планируемых результатов поᅟ русскому языку в начальнойᅟ школе….….14
1.3 Педагогические условияᅟ достиженияᅟ планируемых результатов поᅟ русскому языку….….18
1.3.1 Использование современных технологийᅟ наᅟ уроках русскогоᅟ языкаᅟ в начальнойᅟ школе….18
1.3.2 Повышение мотивацииᅟ обучающихсяᅟ наᅟ уроках русскогоᅟ языкаᅟ
1.3.3 Дифференцированныйᅟ подходᅟ к обучениюᅟ наᅟ уроках русскогоᅟ языкаᅟ в начальнойᅟ школе….….22
Выводы поᅟ главе I….….23
ГЛАВАᅟ II ОПЫТНО-ПЕДАГОГИЧЕСКАЯᅟ РАБОТАᅟ ПОᅟ ДОСТИЖЕНИЮᅟ ПЛАНИРУЕМЫХ РЕЗУЛЬТАТОВ ПОᅟ РУССКОМУ ЯЗЫКУ В НАЧАЛЬНОЙᅟ ШКОЛЕ
2.1 Планируемые результаты поᅟ русскому языку 3 классᅟ «Школаᅟ России» . . . . . 25
2.2 Цели, задачи, этапы проведенияᅟ опытноᅟ - экспериментальнойᅟ работы. . . . .29
2.2.1 Реализацияᅟ условийᅟ поᅟ достижениюᅟ планируемых результатов поᅟ русскому языку. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . …. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . … . . . . . . . . . .41
2.3. Анализ результатов экспериментальнойᅟ работы. Методические рекомендацииᅟ поᅟ достижениюᅟ планируемых результатов в начальном языковом образовании
Заключение…64
Литература….65
Глоссарий по категориальному аппарату…68
Глоссарий по персоналиям…71
-
Курсовая работа:
Издание художественной литературы
75 страниц(ы)
Введение . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
РАЗДЕЛ I. Художественно-техническое оформление издания1. Особенности оформления издания . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .РазвернутьСвернуть
2. Композиция полос издания . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
– Основной текст . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
– Единообразие верстки . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
– Приводность . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3. Оформление обложки издания . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4. Оформление титульных страниц издания . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
– Титульный лист . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
– Оборот титула . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
– Выходные сведения . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5. Оформление справочно-вспомогательных элементов издания . . . . . . . . .
6. Технические правила набора текста . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
– Правила набора содержания (оглавлений) . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
– Особенности иностранного набора . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
– Набор и верстка сносок . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
– Правила набора заголовков . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
– Спусковая полоса . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
– Правила набора концевой полосы . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
– Правила набора начальной полосы . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
РАЗДЕЛ II. Технологическая часть
1. Общие сведения о НИС Adobe InDesign . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
– Назначение и возможности . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
– Способы загрузки программы Adobe InDesign . . . . . . . . . . . . . . . .
– Вид экрана . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
– Главное меню . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
– Палитра инструментов . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2. Технология изготовления издания . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
– Шаблонная страница . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
– Основные варианты набора и верстки колонцифр . . . . . . . . . . . . . .
– Автоматическая нумерация страниц . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
– Редактирование текста посвящения . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
– Редактирование фронтисписа . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
– Редактирование титульного листа . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
– Редактирование оборота титула . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
– Верстка . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
– Основные правила верстки текстовой полосы . . . . . . . . . . . . . . . . .
– Импорт текста . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
– Основные технические правила верстки спусковых полос . . . . . . . . . .
– Редактирование заставки . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
– «Висячие строки» . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
– Вгонка и выгонка строки . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
– Технические правила переноса слова с полосы на полосу . . . . . . . . . .
– Основные правила верстки концевых полос . . . . . . . . . . . . . . . . .
– Верстка сносок . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
– Сохранение документа . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
– Печать документа . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
РАЗДЕЛ III. Экономическая часть
2. Расчет формата издания до и после обрезки. Определение полей издания . .
3. Определение количества строк на полосе . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4. Определение объема издания . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
– Авторский лист . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
– Физический печатный лист . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
– Печатный лист . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
– Бумажный лист . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
– Условный печатный лист . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
-
Дипломная работа:
Церемониал в странах запада и востока
70 страниц(ы)
Введение 3
Глава I. Церемониал и дипломатия на Западе и Востоке 8
1.1. Понятие о церемониале и протоколе 8
1.2. Особенности дипломатического церемониала на Западе и Востоке 111.3. Важность дипломатического церемониала и протокола в международных отношениях 24РазвернутьСвернуть
Выводы по I главе 31
Глава II. Церемонии инаугурации на Западе и Востоке 32
2.1. Характеристика церемоний инаугураций на Западе и Востоке 32
2.2. Церемония инаугурации в США на примере президентов Барака Обамы (2009) и Дональда Трампа (2017) 36
2.3. Сравнительный анализ инаугурационных речей Барака Обамы (2009) и Дональда Трампа (2017) 42
2.4. Церемония инаугурации в Иране на примере президентов Махмуда Ахмадинежада (2009) и Хасана Рухани (2013) 53
2.5. Сравнительный анализ инаугурационных речей Махмуда Ахмадинежада (2009) и Хасана Рухани (2013) 56
2.6. Инаугурационная речь в диалоге Запад-Восток 59
Выводы по главе II 64
Заключение 65
Список использованной литературы 66 -
ВКР:
Изучение особенностей выделения татарских народных говоров приуралья и их наименований
72 страниц(ы)
Кереш 3
Төп өлеш
Беренче бүлек.
Урал буе татар халык сөйләшләренә хас үзенчәлекләр
һәм атама бирү җирлеге 71.1. Урта диалект сөйләшләре 7РазвернутьСвернуть
1.1.1. Бөре сөйләше 7
1.1.2. Златоуст сөйләше 10
1.1.3.Кормантау сөйләше 14
1.1.4. Минзәлә сөйләше 16
1.1.5. Тепекәй сөйләше 19
1.1.6. Турбаслы сөйләше 23
1.1.7. Учалы сөйләше 25
2.2. Көнбатыш диалект сөйләшләре 28
2.2.1. Байкыбаш сөйләше 28
2.2.2. Стәрлетамак сөйләше 31
Икенче бүлек.
Диалект шартларында туган тел укыту методикасы һәм
җирле сөйләш үзенчәлекләрен исәпкә алып туган тел
укыту өчен күнегү үрнәкләре 35
2.1. Җирле сөйләш шартларында туган тел укыту методикасы 35
2.2. Җирле сөйләш үзенчәлекләрен исәпкә алып туган тел укыту өчен күнегү үрнәкләре 39
2.3. Татар халык сөйләшләре буенча белемне тикшерү өчен тест үрнәкләре 49
Йомгак 60
Файдаланылган әдәбият исемлеге 64
-
Дипломная работа:
Пути и средства формирования познавательного интереса младших школьников на уроках русского языка
48 страниц(ы)
Введение . 2
Глава I. Теоретические основы проблемы формирования познавательных интересов младших школьников . 41.1 Понятие «познавательный интерес», его структура . 4РазвернутьСвернуть
1.2 Уровни и критерии формирования познавательного интереса .… 10
Глава II. Опытно-экспериментальная работа.
2.1 Пути формирования познавательного интереса младших школьников на уроках русского языка через использование творческих заданий. 15
2.2 Воспроизводящие и творческие работы учащихся при закреплении материала по русскому языку . 24
2.3 Воспроизводящая и творческая деятельность учащихся при обучении умениям и навыкам . 32
Заключение . 42