У нас можно недорого заказать курсовую, контрольную, реферат или диплом

«Семантическое поле лексических единиц, связанных с понятием аяк в татарском языке» - Курсовая работа
- 29 страниц(ы)
Содержание
Введение
Выдержка из текста работы
Заключение
Список литературы

Автор: navip
Содержание
Кереш.3
1. Сүзләрнең семантик класслары һәм семантик кырлар
1.1. Семантик кырларның төрләре.6
1.2. Семантик кырларның структурасы.12
2. “Аяк” төшенчәсе белән бәйле тел берәмлекләренең семантик кыры
2.1. Борынгы төрки язма истәлекләрдә аяк “нога” лексемасының кулланылышы.16
2.2. Хәзерге татар телендә “аяк” төшенчәсенең семантик кыры.18
Йомгак.26
Файдаланылган әдәбият исемлеге.27
Введение
Төрле телләрне өйрәнгәндә, һәрбересендә бай сүзлек составының барлыгын таба алабыз. Аның кулланылышы көндәлек тормышта гына түгел, әмма фән белән шөгыльләнүчеләр аралашуында да зур роль башкара. Телнең лексик составының сүзләренең үзләрнең үткенлеге һәм күптөсмерлеге, мәгънәләрнең тирәнлеге фикерләрне төгәл һәм ачык җиткерергә ярдәм итә. Татар телендә төрле лексик мәгънә алып килгән сүзләрдән торган төшенчәләр шактый күп. Һәм аларның булуы халкыбызга борынгыдан килгән төрле табигатьтә яки җәмгыятьтә булган күренешләрен; тормыштагы нинди дә булса ситуацияләрен; кешенең сәламәтлеген һәм гәүдә, органнар торышын (мисал өчен, ешланган йөрәк тибеше, җанда дулкынлану хисен тою) атау өчен җиңелерәк чара табарга омтылуы хас. Шундый гыйбәрәләр, сүзтезмәләр составында еш куллана торган берәмлекләр арасында АЯК (“нога”) төшенчәсе аерым урын алып тора. Мәгълүм ки, үткән гасырларда да һәм хәзерге көндә дә АЯК төшенчәсенең һәм аның белән тамырдаш, логик эзлелектә бәйләнештә торган сүзләрне төрле аспектлардан карап (алар арасында килеп чыгышы, тарихи үсешендә нинди формалар булганлыгы, нинди мәгънәләр аерылуы, телнең һәм тормышның нинди сфераларда кулланылуы) мәртәбәле рус галимнәре өйрәнсәләр дә, бөтен бар мәгълүматны үз эченә алган бер җыентык юк. Һәм шуңа күрә башкарган курс эшенең темасы актуаль дип санала ала.
Курс эшенең объекты – “аяк” төшенчәсе, ә предметы – аяк төшенчәсе белән бәйле берәмлекләрнең семантик кыры булып тора.
Бу хезмәтнең максаты булып аяк төшенчәсен өйрәнү, аның белән бәйле, берәмлекләрне туплау, классификациягә салу.
Максатка яраклы рәвештә хезмәтне үтәү барышында түбәндәге бурычларны хәл итү кирәк дип билгеләнде:
1) семантик кыр төшенчәсенә аңлатма бирү;
2) семантик кырларның төрләрен билгеләү;
3) аяк “нога” төшенчәсе белән бәйле семантик кырның структурасын ачыклау;
4) аяк “нога” төшенчәсе белән бәйле сүзләрнең мәгънәләрен туплау;
5) борынгы төрки язма истәлекләрдә аяк “нога” лексемасының кулланылышына күзәтү ясау;
6) хәзерге татар телендәге “аяк” төшенчәсенең семантик кырын туплау һәм өйрәнү.
Максат һәм бурычларны тормышка ашыру өчен чыгынаклар буларак “Борынгы төрки сүзлек”, “Татар теленең аңлатмалы сүзлеге”, “Төрки телләрнең тарихи-чагыштырма грамматикасы. Лексика”, “Татар теленең этимологик сүзлеге” файдаланылды.
Проблеманың өйрәнелү дәрәҗәсе
XX гасыргың икенче яртысында аяк төшенчәсе шактый өйрәнелгән. Милли тел гыйлеменең совет чорында биек ватандашларыбыз, күренекле тюркологлар В. М. Наделяев, Д. М. Насилов, Э.Р. Тенишев, А. М. Щербак төрки телләрнең беренче язма истәлекләрен тикшергәннәр һәм 1969 елда фундаменталь хезмәт – “Борынгы төрки сүзлег”ен бастыралар. “Шул фундаменталь хезмәттә төрле илләрдә 1969 елга кадәр дөнья күргән VII-XIII гасырлардагы күпсанлы төрки телләрнең язма һәйкәлләрдә сакланган лексиканың җыелмасы тупланган. Сүзлек якынча 20 000 сүз һәм сүзтезмә үз эченә ала. “Борынгы төрки сүзлек” – тәрҗемәле-аңлатмалы сүзлек. Анда теркәлгән борынгы төрки сүзләрнең мәгънәләре хәзерге рус әдәби теле белән аңлатыла. Сүзләрнең һәм сүзтезмәләрнең аңлатмалары һәйкәлләрнең текстларыннан тәрҗемә ителгән цитаталар белән иллюстрацияләнә (раслана).
1950 елларда СССР Фәннәр академиясенең Тел, әдәбият һәм тарих институты тарафыннан (1996 елдан ТР-ның Фәннәр академиясенең Тел, әдәбият һәм тарих институты) өч томлык “Татар теленең аңлатмалы сүзлеге” төзелә (1977-1981). Бу хезмәттә аяк “нога” төшенчәсенең хәзерге татар телендәге мәгънәләре тупланмасы җыелган.
Татар тел гыйлеменең күренекле галиме Накый Исәнбәт аяк төшенчәсе белән бәйле идиомаларны туплаган һәм “Татар теленең фразеологик сүзле”нә керткән.
Мәскәүдә 1998 елда Фәннәр Академиясендә бастырылып чыккан “Төрки телләрнең тарихи-чагыштырма грамматикасы. Лексика” хезмәтендә аяк “нога” төшенчәсе һәм аның белән бәйле реконструкцияләнгән берәмлекләр бирелгән
Бу курс эшен язуда: тарихи-чагыштырма, өзлексез сайлау, сүзләрнең мәгънәләрендә бердәй һәм дифференциаль компонентларны бүлеп чыгу, берәмлекләрнең мәгънәләрендә категориаль компонентларны анализлау, тотрыклы конструкцияләрнең семантик эчтәлекнең микъдарын һәм сыйфатын барлау, парадигматик, синтагматик һәм денотатив принципларга салынган компонентлы анализ, дистрибутив анализ, метод-алымнар комплекслы файдаланылды.
Выдержка из текста работы
1. СҮЗЛӘРНЕҢ СЕМАНТИК КЛАССЛАРЫ ҺӘМ
СЕМАНТИК КЫРЛАР
1.1. Семантик кырларның төрләре
Гомум тел белемендә нинди дә булса сүз төркеменең семантик классларын, төрле сүз төркемнәренең лексик-грамматик (функциональ-семантик) кырлар һәм деривацион мөнәсәбәтләр белән бәйләнгән синтаксик конструкцияләрнең парадигмаларын семантик кырлар дип исәпләү кабул ителгән [Васильев, 1990: 126]. Структур аерымлыкларына карамастан, югарыдагыларны шул берләштерә: аларның барысында да теге яки бу семантик категория һәм категориаль ситуация бар. Шулай да практик максатларда сүзләрнең семантик классларын (аларга фразеологизмнар да керергә мөмкин) һәм семантик кырларны аерырга кирәк.
Лексик-семантик төркем чит ил тел белемендә семантик кыр дип йөретелә, русистикада исә хәзерге фәндә сүзләрнең лексик оясы тәгъбире белән алыштырылган. Лексик-семантик төркемнәрне теоретик яктан тикшереп, рус телчесе Ф.П.Филин түбәндәге билгеләмәне китерә: “Лексик-семантик төркемнәр ике, берничә һәм күпсанлы сүзләрнең лексик мәгънәләре буенча берләшмәләрен тәшкил итәләр” [Филин, 1982: 227].
Соңрак, XX гасыр ахырына, лексик-семантик төркемнәрне тикшерү төрле юнәлешләрдә, төрле метод-алымнар ярдәмендә һәм төрле мәктәп вәкилләре тарафыннан алып барыла. Югарыда китерелгән билгеләмә берьяклылыгы өчен кире кагыла, ләкин анда лексик-семантик төркемнең төп сыйфаты күрсәтелүе билгеләнә. Хәзерге тел белеме өчен “сүзләр берләшмәсе” дип кенә күрсәтү аз булыр иде, чөнки сүз “семема” (сүз бер аерым мәгънәсендә) һәм “лексема” (семемалар берлеге) дигән төшенчәләрне үз эченә ала. Түбәндәге хосусый билгеләмәләргә игътибар итик. Беренчедән, “семантик кырлар – алар бербөтен система эчендә мәгънәгә ия булган бер-берсенә каршы куелган аерым элементлардан торган һәм бербөтен тәшкил иткән, эчке оешуга ия булган төшенчә өлкәләре” (Ульман), икенчедән, “семантик кыр – кисешүче оппозицияләр белән бәйләнгән семантик рәтләрнең системасы” (Романова). Г.М.Шипицына тарафыннан тагын да шунысы тулылындырыла: “Лексик-семантик төркем – семемаларның функция буенча берлеге, ул сүзләрнең семантик уртаклыгы белән ачыклана. Лексик-семантик кыр – ул семемаларның семантик парадигмасы.
Бер сүз төркеменә караган сүзләрнең семантик класслары – бер-берсе белән гомум мәгънә нигезендә бәйләнгән теге яки бу дәрәҗәдәге катлаулы группировкалардан торган парадигматик типтагы лексик кырлар. Бу гомум мәгънә инвариант мәгънә идентификатор дип атала. Монда лексик-грамматик разрядлар (мәсәлән, җанлы исемнәр, асыл сыйфатлар, хәрәкәт фигыльләре һ.б.), сүзләрнең синонимик һәм антонимик берләшмәләре, лексик-семантик төркемнәр керә. Лексик төркемнәрнең соңгы өч тибын еш кына лексик-семантик парадигмалар дип атыйлар. Лексик-семантик парадигма чагыштырмача бөтен, ачык һәм сүзләр җыелмасы яки аларның семантик ясалмалылык мөнәсәбәте белән урнаштырылган һәм дифференциацияләнгән (бүленгән) номинация максатларына хезмәт итүче, лексик мәгънә уртаклыгы белән доминантлар тирәсенә берләштерелгән лексик-семантик вариантларын үстерергә сәләтле оя буларак билгеләнә. Бу терминны куллану традициясенә ярашлы, Л.М.Васильев фикеренчә, кисәкләре даими оппозиция белән (ягъни әлеге парадигматик кырның төрле микрокырлары составында регуляр кабатланучы) сүзләрнең классларын гына шулай исемләү дөресрәк булыр иде [Васильев, 1990: 127]. Мәсәлән, фигыльнең кабул итү семантик кыры күзәтү: искә алу = карау : күрү = тыңлау : ишетү; күрү : күренү = ишетү : ишетелү һ.б. кебек пропорциональ оппозицияләрдән төзелә. Мондый оппозицияләр бигрәк тә фигыльнең төрле аспектларын белдерүче мәгънәләре арасында даими күзәтелә. Мәсәлән, сөйләү, сөйләп җибәрү, сөйләшү, иркенләп сөйләшү, сөйләштерү, сөйләнгәләү = мыгырдау, мыгырдап йөрү = акыру = кычкыру һ.б. Ике тип опозициягә ярашлы ике тип парадигма билгеләнә: кисәкләре эквиполент оппозициядә булган парадигмалар (атларга ~ йөрергә ~ очарга ~ шуышырга) һәм кисәкләре приватив оппозициядә булган парадигмалар (хәрәкәтләнергә ~ күчәргә ~ атларга ~ йөрергә). Соңгы типтагы парадигманы баскычлы дип атарга мөмкин. Әгәр баскычлы һәм баскычсыз парадигмаларның уртак кисәкләре бар икән, аларны берләштерү структуралы лексик-семантик төркемне китереп чыгара.
Лексик-семантик парадигмаларның структурасын бинар оппозицияләр (мәсәлән, каузативлык, хәрәкәтнең иреклеге семалары буенча) формалаштыра. Әйләнә-тирәдәге күренешләрнең күпкырлы бәйләнешләреннән килеп чыккан берничә юнәлештәге оппозицияләр дә булырга мөмкин. Тематик төркемнәр, сүзләрнең лексик төркемнәре парадигматик бәйләнештә булган вак кисәкләрдән торалар. Ю.Караулов билгеләгәнчә, тематик, ягъни ситуатив характердагы төркемнәрнең төзелеше десигнатив кырлар структурасыннан өч үзенчәлек белән аерыла: 1) күренеш, ситуацияне исемләүче денотатив характердагы исемнәрнең, кагыйдә буларак, синонимнары булмый (театр, мебель, почта); 2) мондый типтагы исемнәрнең антонимнары бик үзенчәлекле (шәһәр – авыл, театр – кино, баш – аяклар); 3) ситуатив характердагы исем семантик кырындагы гипонималар арасындагы төр мөнәсәбәтләрен әлеге исемнең состав өлешләрен санаучы суперординатлар булдыра [Караулов, 1976: 134].
Синонимик төркем – гадәттә тагын да катлаулырак лексик-семантик парадигмага керүче сүзләрнең функцияләре буенча аңа тиңдәш фразеологизмнарның минималь парадигмасы ул. Эчтәлеге һәм структурасы буенча мондый парадигма нәрсәне аңлата соң? Синонимнарның семантик критерийларын сурәтләгәндә ике карашны билгеләргә кирәк: 1) синонимнарны омосемант тел берәмлекләре кебек, ягъни мәгънәсе буенча абсолют тиңдәш итеп аңлау һәм 2) аларны тел берәмлегенең тиңдәш ягъни парасемантлар кебек, ягъни мәгънәсе буенча бик якын итеп аңлау.
Бу ике төрле карашның теоретик аспектлары С.Г.Бережан һәм Ю.Д.Апресян хезмәтләрендә тулы карала [Апресян, 1974: 7]. Синонимнарны омосемантлар буларак аңлаганда, аларны аеру төшенчә һәм күзаллау бертөрле булган психик чагылдыру категориясе итеп каралмый. Монда билгеләүченең билгеләүчегә мөнәсәбәте билгенең икенче билгегә булган бөтен мөмкинлекләре аның “реляцион үзенчәлекләре”: стиль (мәгънәнең стилистик компоненты), санау (мәгънәнең селектив компоненты) һ.б. үз эченә алучы реляцион категория буларак карала.
Бу очракта без телдә мәгънәсе буенча абсолют тиңдәш сүзләр, гомумән, юк, димәк, синонимнар да юк дигән нәтиҗәгә киләбез. Ләкин тел мәгънәсен әйләнә-тирәне чагылдыру категориясе буларак мәгънә аңлатудан, билге функциясеннән һәм сөйләм мәгънәсеннән чикләштергәндә, синонимнарны мәгънәсе буенча тиңдәш, ләкин үзләренең стиль, узуаль (синтагматик), темпораль, генетик, деривацион һ.б. мәгънә үзенчәлекләре белән аерылучы тел берәмлекләре итеп карарга мөмкин. Мәсәлән, коңгырт кара (карий) һәм кызгылт көрән (коричневый) – узуаль, аэроплан һәм самолет – темпораль, лингвист һәм тел белгече генетик мәгънә алулары белән аерылалар. Мәгънәнең коннотатив компонентлары (экспрессив, модаль, бәяләүче һ.б.) да әһәмиятле урын алып тора.
Синонимнарны парасемантлар, ягъни мәгънәсе буенча якын сүзләр (квазисинонимнар) итеп аңлаганда, аларның семантик якынлыкларының дәрәҗәсе һәм характеры турындагы сорау да бәхәсле. Бу очракта бару – өстерәлү тибындагы һәм бару – хәрәкәтләнү тибындагы, автор – язучы тибындагы сүзләрне дә семантик яктан якын дип исәпләргә мөмкин. Чөнки аерым контекстларда алар бер-берсен алыштырып, еш кына бер мәгънә аңлаталар (Машиналар акрын хәрәкәтләнде. – Машиналар акрын барды). Синонимияне шундый киң мәгънәдә аңлау максатка ярашлымы? Әгәр яраса, синонимик төркем башка семантик, ягъни тематик, лексик-семантик, антонимик, гипонимик һ.б. төркемнәрдән аерылмаячак.
Д.Н.Шмелев лексик синонимнар дип семантик аерымлыклары нейтральләшә ала торган, мәгънәсе буенча якын сүзләрне генә исәпләргә тәкъдим итә. Синонимнар, – дип күрсәтә ул, – тәңгәл килми торган семантик билгеләре аерым позицияләрдә һәрвакыт нейтральләшүче сүзләр. Шундый позицияләр никадәр күбрәк булса, сүзләрнең синонимик егәрлеге дә шулкадәр югарырак, үзара алыштыру мөмкинлеге дә ешрак [Шмелев, 1973: 130]. Бу бик кызыклы критерий, ләкин ул, кызганычка каршы, тел һәм сөйләм синонимнарын аеру мөмкинлеген билгеләми.
Синонимияне ике яклы термин итеп билгеләгән “симметрик гипонимия” буларак аңлау кызыклы. Икенче төрле әйткәндә, синонимияне икеяклы импликацияләр яки эквивалентлык төшенчәсе белән билгеләргә мөмкин. Әгәр ике җөмлә бер-берсен кабатлый, ягъни эквивалент булып, структуралары бертөрле һәм бер үк позициядәге охшаш лексик берәмлекләр белән аерылалар икән, мондый берәмлекләр синонимнар була. Киресенчә, Ул аңа розалар бүләк итте. – Ул аңа чәчәкләр бүләк итте тибындагы импликация бер яклы, яки симметриясез. Ул матур кыз. – Ул әйбәт кыз кебек мисалда да шундый күренеш. Мондый җөмләләр төр – төрчә (родо-видовые) мөнәсәбәте хасил итәләр һәм синонимнарга берьяклы булулары белән каршы куелалар.
Синоним һәм синонимик рәт төшенчәләре синхрон яссылыкта тикшерелә дип әйтсәк, дөрес булыр, чөнки синонимик мөнәсәбәтләр бүгенге тел йөретүче күзлегеннән генә аңлашылалар. Калган тел фактлары аның тарихына карыйлар. Ләкин “синонимик чылбырлар” һәрвакыт тарихи мәгълүматларны үзләрендә саклыйлар. Шуңа күрә синонимнарны синхрон тикшергәндә диахрония күренешләренә дә игътибар итәргә кирәк. Архаизмнар – сөйләшүчеләргә ниндидер чыганаклар (әдәбият, олылар сөйләше) буенча билгеле тел берәмлекләре, шуңа күрә аларның мәгънәләре аңлашыла, ләкин үзләре сөйләмдә актив кулланылмыйлар. Тарихи сүзләрдән архаизмнар көндәлек тормыштагы әйберләрнең искергән атамалары булулары белән аерылалар. Неологизмнар сөйләшүчеләр тарафыннан элек кулланылмаган сүзләр кебек кабул ителәләр. Мәсәлән, сылу сүзе чибәр сүзенә караганда искерәк булуы аркасында пассив кулланыла. Архаизмнар һәм неологизмнар семантик кыр эчендә системалы бәйләнешләр оештыруда катнашалар.
Антонимик төркем сүзләрнең һәм фразеологик берәмлекләрнең катлаулырак семантик парадигмасын тәшкил итә. Ул гадәттә ике өлештән – субпарадигмалардан тора. Аларның өлешләре, аеруча доминанталары бер-берсенә бер үк билгегә яки семантик категориягә караган поляр, капма-каршы мәгънә компоненты буенча каршы куелалар (матур, гүзәл, чибәр, сылу – ямьсез, шыксыз, шөкәтсез, котсыз һ.б.). Субпарадигманың берәмлекләре бер-берсе белән синонимик мөнәсәбәт аркылы бәйләнгәннәр. Антонимик каршы куелган синонимик рәтләр төр төшенчәсе белән берләшкән оппозицион бербөтен тәшкил итәләр. Антонимик кыр сүзъясалыш оясы белән дә тасвирланырга мөмкин [Васильев, 1990: 131].
Мәгънәләре буенча антонимнарның капма-каршылыгы контрар, комплементар һәм векторлы характерда була ала. Антонимик парадигмада доминанталары гына түгел, ә бинар өлешләрнең барысы да каршы куела. Алар һәрвакытта да абсолют антонимнар булмаска да мөмкин. Төгәл антонимнардан квазиантонимнарны аерырга кирәк, алар семантик яктан тиңдәш булмаган, симметриясез лексик берәмлекләр (бөек – бәләкәй, күркәм – дорфа, зифа – тупас һ.б.). Синонимнар белән антонимнар арасында тыгыз бәйләнеш бар. Бер яклап, антонимнар бер-берсенә синоним да булып торалар, аларның уртак төшенчә (концептуаль) нигезе булу зарури, икенче яклап, синонимнар бер-берсенә антонимнар буларак каршы куела алалар.
Төрле сүз төркеменә караган, семантик яктан бер-берсе белән бәйле сүзләр шулай ук семантик кырлар булалар. Аларга сүзъясалыш оялары, матурлану – чибәр, тупаслану – ямьсез, яву – яңгыр тибындагы сүзләр керә. А.А.Залевская мондый сүзләрне симилярлар дип атый. Психолингвистикада симилярлар ассоциатив кырлар буларак тикшереләләр. Шулай да аларның нигезен телнең семантик категорияләре тәшкил итә [Залевская, 1982: 21].
Лексик-грамматик яки функциональ-семантик кырлар, лексик кырлардан аермалы буларак, тышкы яктан лексик һәм грамматик ысуллар белән белдерелә алалар. Мондый кырлар гомум тел белемендә А.В.Бондарко тарафыннан өйрәнелгәннәр. Ул телдә система оештыручы функциональ-семантик кырларның дүрт төркемчәсен аера: 1. предикат үзәкле кырлар; предмет (субъект-объект) үзәкле кырлар; 3. атрибутив (сыйфат, сан) үзәкле кырлар; 4. хәл (урын, шарт) үзәкле кырлар [Бондарко, 1962: 23].
Заключение
Курс эшенең темасын ачыклар өчен лексик-семантик кыр төшенчәсенә билгеләмә бирелде. Һәм күренекле рус телчесе Л.М. Васильев (Васильев, 1990: 126) семантик кырларны түбәндәгечә аңлата: нинди дә булса сүз төркеменең семантик классларын, төрле сүз төркемнәренең лексик-грамматик (функциональ-семантик) кырлар һәм деривацион мөнәсәбәтләр белән бәйләнгән синтаксик конструкцияләрнең парадигмалары.
Г.М.Шипицына тарафыннан тагын да шунысы тулылындырыла: “Лексик-семантик төркем – семемаларның функция буенча берлеге, ул сүзләрнең семантик уртаклыгы белән ачыклана. Лексик-семантик кыр – ул семемаларның семантик парадигмасы.
Максат һәм бурычларны тормышка ашыру өчен чыгынаклар буларак “Борынгы төрки сүзлек”, “Татар теленең аңлатмалы сүзлеге”, “Төрки телләрнең тарихи-чагыштырма грамматикасы. Лексика”, “Татар теленең этимологик сүзлеге” файдаланылды. Һәм югарыда санап чыккан хезмәтләрдән без түбәндәгеләрне табып, шундый система ясарга ирештек: татар телендә аяк “нога” төшенчәсе белән бәйле борынгы пластта булган берәмлекләр 13, алар: *ajaq, *aδaq, *adaq, *but, *jawta, *baltyr, *tujzke, *topuk, *(j)inčik, *bakanak/*bakalčak, *ašuk, -*tapan; ә хәзерге татар телендә 15: аяк, аягүрә, аяк-кул, аяклану, аяклау, адым, адымлау, адымлык, атлау, балтыр, бот , табан, тез, чәлтер, үкчә.
Югарыда санап чыккан лексик берәмлекләр белән күп кенә сүзтезмәләр булуы ачыкланды һәм бу семантик кырга кертелде.
Хәзерге вакытта аяк “нога” сүзе һәм аның белән бәйле лексик берәмлекләр күпчелек ситуацияләрдә куллана, аларны өйрәнергә һәм бер җыентыкка тупларга кирәк, шуңа күрә, курс эшенең темасы актуаль дип исәпләнә ала.
Список литературы
1. Апресян Ю.Д. Лексическая семантика. Синонимические средства языка. – М., 1974.
2. Арутюнова Н.Д. Типы языковых значений: Оценка. Событие. Факт. – М., 1988.
3. Әхмәтьянов Р.Г. Татар теленең кыскача тарихи-этимологик сүзлеге. – Казан: Тат. кит. нәшр., 2001.
4. Бенвенист Э. Общая лингвистика. – М., 1974.
5. Бодуэн де Куртенэ И.А. Избранные труды по общему языкознанию. – М., 1963.
6. Бондарко А.В. Функциональная грамматика. – Л., 1964.
7. Булыгина Т.В., Климов Г.А. Уровни языковой структуры // Общее языкознание. Внутрення структура языка. – М., 1972.
8. Васильев Л.М. Теория семантических полей // Вопросы языкознания. 1971. № 5. – С. ?-?.
9. Васильев Л.М. Семантика русского глагола. – М., 1981.
10. Васильев Л.М. Современная лингвистическая семантика: Учеб. пособие для вузов. – М.: Высшая школа, 1990.
11. Васильев Л.М. Методы современной лингвистики. – Уфа, 1997.
12. Гайсина Р.М. Лексико-семантическое поле глаголов отношения в современном русском языке. – Саратов, 1981.
13. Гафарова Г.В., Кильдибекова Т.А. Теоретические основы и принципы соствления функционально-когнитивного словаря. – Уфа: РИО БашГУ, 2003.
14. Древнетюркский словарь. – Л., 1969.
15. Залевская А.А. Психолингвистические проблемы семантики слова. – Калинин, 1982.
16. Караулов Ю.Н. Общая и русская идеография. – М., 1976.
17. Кацнельсон С.Д. Содержание слова, значение и обозначение. – М., Л., 1965.
18. Кубрякова Е.С. Типы языковых значений. Семантика производного слова. – М., 1981.
19. Материалы к идеографическому словарю диалектов татарского языка /авт.-сост. А.Г.Шайхулов, Л.У.Бикмаева, З.Р.Садыкова. – Уфа: РИО БашГУ, 2005. – Т.1. – 512 с., Т.2.
20. Никитин М.В. Лексическое значение слова. – М., 1983.
21. Общее языкознание. Методы лингвистических иследований / Под ред. Б.А.Серебренникова. – М., Наука, 1973.
22. Сафиуллина Ф.С. Хәзерге татар әдәби теле. Лексикология (югары уку йортлары студентлары өчен). – Казан: Хәтер, 1999.
23. Саяхова Л.Г. Лексика как система и методика ее усвоения. – Уфа, 1979.
24. Севортян Э.В. Этимологический словарь тюркских языков: Общетюркские и межтюркские основы на гласные. – М.,1974
25. Соссюр де Ф. Курс общей лингвистики. – М.: Логос, 1999.
26. Сравнительно-историческая грамматика тюркских языков: Лексика. – М.: Наука, 1984
27. Татар теленең аңлатмалы сүзлеге. Т.I-III. – Казан, I – 1977. – 476 c; II – 1979. – 726 б.; III – 1981. – 832 б.
28. Халиуллина Н.У. Кардәш телләрнең лексик системасын өйрәнүнең методологик нигезләре: гомум тел белеме буенча уку әсбабы. – Уфа, 2007
29. Хрестоматия по истории языкознания XIX-XX веков/ сост. Звегинцев В.А. – М., 1956.
30. Чейф У.Л. Значение и структура языка. – М., 1975.
31. Шайхулов А.Г. Структура и идеографическая парадигматика односложных корневых основ в кыпчакских языках Урало-Поволжья в континууме ареальной, межтюркской и общетюркской лексики. – Уфа, РиО БашГУ, 2000.
32. Шафиков С.Г. Языковые универсалии и проблемы лингвистической семантики. – Уфа, 1998.
33. Языкознание. Большой энциклопедический словарь. – М., 1998.
34. Җамалетдинов Р.Р. Тел һәм мәдәният: Татар лингвокультурологиясе нигезләре. – Казан: Мәгариф, 2006.
Тема: | «Семантическое поле лексических единиц, связанных с понятием аяк в татарском языке» | |
Раздел: | Разное | |
Тип: | Курсовая работа | |
Страниц: | 29 | |
Цена: | 1300 руб. |
Закажите авторскую работу по вашему заданию.
- Цены ниже рыночных
- Удобный личный кабинет
- Необходимый уровень антиплагиата
- Прямое общение с исполнителем вашей работы
- Бесплатные доработки и консультации
- Минимальные сроки выполнения
Мы уже помогли 24535 студентам
Средний балл наших работ
- 4.89 из 5
написания вашей работы
-
ВКР:
70 страниц(ы)
ВВЕДЕНИЕ
ГЛАВА I. ЛИНГВОСТРАНОВЕДЕНИЕ КАК ЛИНГВИСТИЧЕСКАЯ ДИСЦИПЛИНА
1.1. Место лингвострановедения в системе лингвистических наук1.2. Понятие лингвострановедческой лексики и задачи ее изученияРазвернутьСвернуть
1.3. Классификации лингвострановедческой лексики
Выводы по главе I
Глава II. ОТРАЖЕНИЕ ЛИНГВОСТРАНОВЕДЧЕСКИХ ОСОБЕННОСТЕЙ СИСТЕМЫ ОБРАЗОВАНИЯ США В
РОМАНЕ С. МАЙЕР «СУМЕРКИ»
2.1. Общая характеристика школьного образования США
2.2. Анализ романа С. Майер «Сумерки» на наличие лексических единиц, связанных с системой образования
Выводы по главе II
Глава III. ИСПОЛЬЗОВАНИЕ АУТЕНТИЧНЫХ МАТЕРИАЛОВ 35 НА УРОКАХ АНГЛИЙСКОГО ЯЗЫКА В СРЕДНЕЙ ШКОЛЕ
3.1. Понятие «аутентичные материалы» и критерии отбора аутентичного материала
3.2. Целесообразность использования аутентичных материалов на разных этапах обучения иностранному языку
3.3. Этапы работы с аутентичными текстами и их задачи
3.4. Технология работы с аутентичными текстами на материале романа С. Майер “Сумерки»
Выводы по главе III
Заключение
Список использованной литературы
Приложение
-
Дипломная работа:
Анализ наименований глаголов пространственного перемещения в английском языке
62 страниц(ы)
Введение….3
Глава I. Семантическое поле. Полевая теория
1.1. Понятие поля. Полевая концепция языка….7
1.2. Семантическое поле…111.3. Проблема компонентного анализа лексики….18РазвернутьСвернуть
Выводы по главе I…25
Глава 2. Компонентный анализ наименований глаголов пространственного перемещения в английском языке
2.1. Исследование глаголов пространственного перемещения методом компонентного анализа….26
2.2. Значимости глаголов пространственного перемещения…33
2.3. Верификация результатов компонентного анализа…34
2.4. Возможности использования изученного материала на уроках английского языка в школе…35
Выводы по главе II….42
Заключение….43
Список литературы…45
Приложения
-
Дипломная работа:
Исследование этимологии фразеологических единиц на уроках английского языка
72 страниц(ы)
ВВЕДЕНИЕ 3
ГЛАВА 1. ТЕОРЕТИЧЕСКИЕ АСПЕКТЫ ИССЛЕДОВАНИЯ ФЕ АНГЛИЙСКОГО ЯЗЫКА 6
1.1. Современные исследования в области фразеологии 61.2. Классификация ФЕ английского языка. Различные подходы 11РазвернутьСвернуть
1.3. Источники происхождения фразеологизмов 19
Выводы по Главе 1 28
ГЛАВА 2. АНАЛИЗ ФРАЗЕОЛОГИЧЕСКИХ ЕДИНИЦ С КОМПОНЕНТОМ «ЕДА» С ТОЧКИ ЗРЕНИЯ ИХ ПРОИСХОЖДЕНИЯ 29
2.1 Основные источники происхождения и особенности ФЕ с компонентом «ЕДА» в английском языке 29
2.2 Классификация ФЕ с компонентом «ЕДА». 30
Выводы по Главе 2 43
ГЛАВА 3. ИССЛЕДОВАНИЕ ЭТИМОЛОГИИ ФЕ НА УРОКАХ АЯ 44
3.2.1 Изучение фразеологии на уроках АЯ в средней школе 44
3.2 Планы-конспекты уроков 48
3.2.1 План-конспект 1 48
3.2.2 План-конспект 2 54
Выводы по Главе 3 59
ЗАКЛЮЧЕНИЕ 60
Список использованной литературы 62
Приложение 67
-
Дипломная работа:
Концепт «война» и особенности его перевода (на материале произведения Э.Хемингуэя «Прощай, оружие»)
56 страниц(ы)
Введение 3
Глава I. Теоретические основы исследования 6
1.1 Понятие концепта 6
1.2 Понятие концепта «Война» 121.3 Понятие перевода 14РазвернутьСвернуть
1.4 Понятие переводческих трансформаций 20
Выводы по Главе 1 26
Глава II. Особенности перевода концепта «Война» 27
2.1 Особенности передачи концепта «Война» при переводе произведения Э. Хемингуэя «Прощай, оружие!» 27
Выводы по Главе II 48
Заключение 49
Список использованной литературы 51 -
ВКР:
Структурно-семантическая характеристика этимологического корня *jal
46 страниц(ы)
ВВЕДЕНИЕ….3-5
ГЛАВА I. Структурно-семантическая характеристика этимологического корня *jal
1.1. Понятие об этимологическом корне в тюркских языках…6-161.2. Фоно-морфо-семантическая структура этимологического корня *jal….17-28РазвернутьСвернуть
ГЛАВА II. Лексико-семантическое развитие этимологического корня *jal в татарском языке….…29-41
ЗАКЛЮЧЕНИЕ….42-43
СПИСОК ИСПОЛЬЗОВАННОЙ ЛИТЕРАТУРЫ….44-46
-
Дипломная работа:
Изучение истории татарского языка в школе
98 страниц(ы)
Введение….….3
Основная часть
Глава I. Исторические связи татарского языка с древними тюркскими языками
1.1. Этапы формирования татарского народа и татарского языка.61.2. Исторические связи татарского языка с древними тюркскими языками VI–XI веков. ….18РазвернутьСвернуть
1.3. Сравнительный анализ лексических параллелей древнетюркских памятников письменности и современного татарского языка.31
1.4. Изучение этнических корней татарского народа.35
Глава II. Теоретические и практические основы изучения истории татарского языка в школе
2.1. Особенности изучения истории родного языка в школе….50
2.2. Методы и приемы изучения истории татарского языка.56
2.4. Методы и приемы изучения истории языка на уроках татарской литературы.70
2.3. Виды заданий по изучению истории татарского языка в школе.76
Заключение….90
Список использованной литературы….….93
Не нашли, что искали?
Воспользуйтесь поиском по базе из более чем 40000 работ
Предыдущая работа
КӨньяк урал буе татар халык сӨйлӘшлӘрендӘ ярдӘмлек сҮз тӨркемнӘреСледующая работа
Курмантауский говор татарского языка Татар теленең кормантау сөйләше




-
Курсовая работа:
Особенности речи следователя при проведении допроса
30 страниц(ы)
Введение 3
Глава 1. ОСОБЕННОСТИ РЕЧИ СЛЕДОВАТЕЛЯ: ОБЩИЕ ТАКТИЧЕСКИЕ ПРАВИЛА ДОПРОСА 5
1.1. Допрос при бесконфликтной ситуации 51.2. Допрос в конфликтной ситуации 6РазвернутьСвернуть
1.3. Допрос при даче ложных показаний. 6
Глава 2. ОСОБЕННОСТИ РЕЧИ СЛЕДОВАТЕЛЯ:ОСОБЕННОСТИ ТАКТИКИ ДОПРОСА ПОДОЗРЕВАЕМОГО И ОБВИНЯЕМОГО 17
2.1. Допрос задержанного лица 17
2.2. Допрос подозреваемого, к которому применена мера пресечения 21
2.3. Тактика допроса после предъявления обвинения 23
Заключение 29
Литература 30
-
Курсовая работа:
Назначение и возможности стандартной программы M.S.WordPad
26 страниц(ы)
Введение 3
1. Назначение и возможности стандартной программы M.S.WordPad 4
WordPad 4
Программа WordPad 4
Настройка окна WordPad 6Форматирование текста 6РазвернутьСвернуть
Печать 6
Технология работы 7
Типы файлов, используемые редактором WordPad 9
2. Интерфейс и создание документа в текстовом редакторе WordPad 11
Текстовый процессор WordPad 11
Настройка параметров печатной страницы 11
Настройка параметров абзаца 13
Настройка параметров шрифтового набора 13
Интерфейс WordPad 15
WordPad: Внедрение специальных объектов 17
Продолжение работы в редакторе Wordpad. Вызов графического редактора Paint 18
Вставка рисунка редактора Paint в текст редактора Wordpad. 20
Заключение 21
Литература 25
-
Дипломная работа:
Влияние информации на здоровье и безопасность подросткового поколения
57 страниц(ы)
ВВЕДЕНИЕ
ГЛАВА I. ТЕОРЕТИЧЕСКИЕ ПОДХОДЫ К ИССЛЕДОВАНИЮ ПРОБЛЕМЫ ВЛИЯНИЯ ИНФОРМАЦИИ НА ЗДОРОВЬЕ И БЕЗОПАСНОСТЬ ПОДРОСТКОВОГО ПОКОЛЕНИЯ1.1. Определение понятий в исследовании проблемыРазвернутьСвернуть
влияния информации на здоровье и безопасность подростков
1.2. Законодательство Российской Федерации по защите несовершеннолетних от негативной информации
1.3. Особенности влияния информации на здоровье и
безопасность подростков в аспекте психологической
безопасности
1.4. Интернет – как фактор развития аддиктивного поведения подростков
ГЛАВА II. ОЦЕНКА ВЛИЯНИЯ ИНФОРМАЦИИ, В ЧАСТНОСТИ ИНТЕРНЕТА, НА ЗДОРОВЬЕ И БЕЗОПАСНОСТЬ ПОДРОСТКОВ
(ЭМПИРИЧЕСКОЕ ИССЛЕДОВАНИЕ)
2.1. Организация и описание методов исследования
2.2. Краткая характеристика использованных методов
исследования
2.2.1. Тест на Интернет-аддикцию (Т.А. Никитина, А.Ю. Егоров)
2.2.2. Опросник агрессивности Басса-Дарки
2.2.3. Методика диагностики агрессивности А. Ассингера
2.2.4. Методика «Многофакторный личностный опросник
(Р.Кэттелл)
2.3. Анализ результатов исследования
ЗАКЛЮЧЕНИЕ
Рекомендации учителям, родителям и учащимся
СПИСОК ЛИТЕРАТУРЫ
-
Дипломная работа:
36 страниц(ы)
ВВЕДЕНИЕ. 3
Глава 1. ЛИТЕРАТУРНЫЙ ОБЗОР 5
1.1. Классификация полимерных материалов 5
1.2. Электроника широкозонных полимеров с тонким слоем. 71.3. Описание полидифениленфталида 10РазвернутьСвернуть
1.4. Свойства тонких металлических пленок 11
1.5. Вентильные структуры 14
Глава 2. МЕТОДИКА И ПРИБОРЫ ЭКСПЕРИМЕНТА 16
2.1. Метод нанесения полимерных слоев 16
2.2. Устройство и работа вакуумного поста ВУП – 5 17
2.2.1. Схема вакуумного поста 19
2.2.2. Работа вакуумного поста 20
2.3. Изготовление металлических электродов 23
Глава 3. ОСНОВНЫЕ РЕЗУЛЬТАТЫ И ИХ АНАЛИЗ 25
3.1. Характеристика полимерных пленок. 26
3.2. Исследования поверхности и толщины пленок 29
ЗАКЛЮЧЕНИЕ 33
ЛИТЕРАТУРА 34
-
Курсовая работа:
Коммуникативные игры на начальном и среднем этапах обучения английскому языку
38 страниц(ы)
ВВЕДЕНИЕ….….….3
ГЛАВА I. ИГРА НА УРОКАХ ИНОСТРАННОГО ЯЗЫКА КАК ВИД ОБУЧАЮЩЕЙ ДЕЯТЕЛЬНОСТИ….….6
1.1. Особенности обучения иностранному языку в начальной школе и средней школе….61.2. Роль игровой деятельности в процессе обучения иностранному языку….9РазвернутьСвернуть
ВЫВОДЫ ПО ГЛАВЕ I….….….16
ГЛАВА II. КОММУНИКАТИВНЫЕ ИГРЫ КАК ОДИН ИЗ ЭФФЕКТИВНЫХ ПРИЕМОВ ОБУЧЕНИЯ ИНОСТРАННОМУ ЯЗЫКУ НА НАЧАЛЬНОМ И СРЕДНЕМ ЭТАПАХ….17
2.1. Использование коммуникативных игр при обучении английскому
языку ….17
2.2. Разработка коммуникативных игр на уроках английского на начальном этапе обучения…. 27
ВЫВОДЫ ПО ГЛАВЕ II ….….32
ЗАКЛЮЧЕНИЕ ….….33
Список использованной литературы….36
-
ВКР:
Концепт “моң” в татарской языковой картине мира
65 страниц(ы)
ЭЧТӘЛЕК
КЕРЕШ 3
Төп өлеш 7
БҮЛЕК I 7
ТАТАР ТЕЛЕНДӘ «МОҢ» КОНЦЕПТЫН АЧЫКЛАУЧЫ ТЕЛ БЕРӘМЛЕКЛӘРЕ 7
1.1. Тел белемендә концепт төшенчәсе һәм аны өйрәнүдәге юнәлешләр 71.2. Татар телендә моң төшенчәсе 9РазвернутьСвернуть
1.3. Татар телендә «Моң» концептосферасының төзелеше 18
ИКЕНЧЕ БҮЛЕК 32
ТАТАР ТЕЛЕ ДӘРЕСЛӘРЕНДӘ “МОҢ” КОНЦЕПТЫН 32
ФАЙДАЛАНУ 32
2.1. Яңа басма татар теле дәреслекләре нигезендә “Моң” концептын белем чыганагы буларак куллану 32
2.2. “Моң” концепты ярдәмендә укучыларның грамматик күнекмәләрен үстерү 39
2.3. “Моң” концептын сүзләр бәйләнешен өйрәнгәндә кулланышка 47
кертү 47
ЙОМГАК 56
Файдаланылган әдәбият исемлеге 59
-
Дипломная работа:
Особенности учебной и профессиональной мотивации у студентов - психологов
112 страниц(ы)
Введение ….…. 3
Глава I. Анализ теоретических подходов к изучению мотивации в психологии… 6
1.1. Понятие, теории и виды мотивации… 61.2. Современное состояние исследований проблемы мотивации трудовой деятельности в зарубежной и отечественной психологии… 19РазвернутьСвернуть
1.3. Мотивация учебной и профессиональной деятельности студентов…. … 35
Выводы по I главе….…. 47
Глава II. Эмпирическое исследование учебной и профессиональной мотивации студентов-психологов ….…49
2.1. Описание выборки и методов исследования…49
2.2. Анализ результатов исследования…. … 54
Выводы….68
Заключение….70
Литература….74
Приложение ….78
-
Дипломная работа:
Сравнительный анализ генов оксигеназ бактерий
49 страниц(ы)
ВВЕДЕНИЕ 4
Глава 1.ОБЗОР НАУЧНОЙ ЛИТЕРАТУРЫ 8
1.1. Применение методов ДНК-типирования в микробиологии 8
1.2. Ксенобиотики: особенности и роль в биосфере 101.3. Конверсия ксенобиотиков с помощью микроорганизмов 11РазвернутьСвернуть
1.4. Г енетические особенности микроорганизмов деструкторов 13
1.5. Скрининг генов оксигеназ методом ПЦР 14
Глава 2.МАТЕРИАЛЫ И МЕТОДЫ 16
2.1. Объекты исследований 16
2.2. Методы исследования 17
2.2.1. Приготовление питательных сред 19
2.2.2. Методы стерилизации 20
2.2.3. Методы посева бактерий 21
2.2.4. Выделение бактериальной геномной ДНК 22
2.2.5. ПЦР-анализ генов xylM,tbmD и xylA 22
2.2.6. Электрофорез геномной ДНК в агарозном геле 23
Глава 3. РЕЗУЛЬТАТЫ И ОБСУЖДЕНИЕ 25
3.1. Рост штаммов на селективных средах 25
3.2. Сравнительная характеристика генов xylA, xylM и tbmD 27
3.3. Пцр-анализ генов xylM, tbmD и xylA,кодирующих монооксигеназу 31
Глава 4. МЕТОДИЧЕСКИЕ РЕКОМЕНДАЦИИ ПО ВНЕДРЕНИЮ МАТЕРИАЛОВ ВЫПУСКНОЙ КВАЛИФИКАЦИОННОЙ РАБОТЫ В КУРСАХ БИОЛОГИИ ВЫСШЕЙ ШКОЛЫ 35
1.1. Основы исследований в лаборатории микрооргпнизмов 35
1.2. Анализ программ и учебников на представление материала ВКР 43
1.3. Использование логико-смысловой модели в процессе изучения школьного курса биологии 51
1.4. Логико-смысловая модель 53
ЗАКЛЮЧЕНИЕ 55
ВЫВОДЫ 56
ЛИТЕРАТУРА 57
-
Отчет по практике:
Программирование арифметических формул.Оконный ввод-вывод информации на VBA
13 страниц(ы)
Лабораторная работа №7. 2
Ход работы 4
Задание 1. 4
Задание 2. 5
Задание 3. 6
Задание 4. 7
Задание 5. 8
Контрольные вопросы. 9
Вывод. 11
-
Дипломная работа:
Особенности формирования политической культуры учащихся на уроках обществознания
79 страниц(ы)
ВВЕДЕНИЕ 2
ГЛАВА 1. ТЕОРЕТИЧЕСКИЕ ОСНОВЫ ИЗУЧЕНИЯ ПОЛИТИЧЕСКОЙ КУЛЬТУРЫ В КУРСЕ ОБЩЕСТВОЗНАНИЯ 9
1.1. Понятие политической культуры 91.2. Особенности изучения политических тем в курсе обществознания 23РазвернутьСвернуть
1.3. Нормативно-правовые основы воспитания политической культуры в системе общего образования 29
ГЛАВА 2. ФОРМИРОВАНИЕ ПОЛИТИЧЕСКОЙ КУЛЬТУРЫ ОБУЧАЮЩИХСЯ НА УРОКАХ ОБЩЕСТВОЗНАНИЯ 37
2.1. Факторы, влияющие на формирование политической культуры молодёжи 37
2.2. Обоснование выбора форм и методов организации процесса политического воспитания на уроках обществознания 46
2.3. Механизмы, влияющие на формирование политической культуры старшеклассников Республики Башкортостан 55
ГЛАВА 3. ПРОЕКТ «ИНФОРМАЦИОННАЯ БРОШЮРА ДЛЯ УЧИТЕЛЕЙ ОБЩЕСТВОЗНАНИЯ: «МЕХАНИЗМ ФОРМИРОВАНИЯ ПОЛИТИЧЕСКОЙ КУЛЬТУРЫ МОЛОДЕЖИ»» 61
3.1. Описание проекта 61
ЗАКЛЮЧЕНИЕ 64
СПИСОК ИСПОЛЬЗОВАННЫХ ИСТОЧНИКОВ И ЛИТЕРАТУРЫ 66
ПРИЛОЖЕНИЯ 73